Լաստիվերցի 1-10 Lastivertsi

10:0 Եւ սա ըստ մարգարէին տեսողութեան՝ ի խեցի մասնէ. քանզի հայր սորա ի պալատին զգայիոսութեան ունէր զպատիւ, յորմէ ամենայն դատաւորք աշխարհին առաքին։ Յետ անկատար թագաւորութեան կեսարու՝ մռնչեալ մատակ առիւծն ի վերայ ընկերին ի խշտիս իւր, քանզի ոչ սակաւ տարակոյսք զնա պաշարեալ պահէին, զի զոք յիւրայնոց չ ունէր արժանաւոր թագաւորութեան. եւ զոր առ յորդեգիրս, եւ արար տէր եւ թագաւոր աշխարհաց, նա փոխարէնս զայն հատոյց նմա, զոր խուն մի յառաջ նշանակեցաք:	10:0 In accordance with that apparition of the prophet, this (Constantine) (Constantine [IX], Monomachus [1042-1055]) also was part of the crockery. For in the palace his father had occupied the office of gayiosut’iwn from which all the judges of the land were dispatched. Following the incomplete reign of the Caesar, the lioness (the queen) was roaring in her den for a companion. For she was greatly troubled that none of her own people were worthy of the realm; and as for the one she had adopted and made lord and emperor of the lands, she was requited by him as we described above:
10:1 Եւ ապա զի՞նչ առնէ. ելանէ արտաքոյ կանոնական կարգաց, եւ կոչէ զայրս զայս յառաջ եւ առնէ այր իւր. եւ նստուցանէ զնա յաթոռ թագաւորութեան։ Զօր բազումք կարծեցին սիղեխ գոլ նմա, բայց ես ոչ գիտեմ, եթէ այսպէս է եւ եթէ այնպէս. որպէս ինքն յիւրում հրովարտակին գրեալ էր յերախտիս աշխարհի, եթէ վասն աշխարհի խաղաղութեան ոչ խնայեցի յիս, եւ վասն այնորիկ յանարժան գործ համարձակեցայ:	10:1 So what did she do? Going outside the canonical stipulations, she called forth this man (Constantine) and made him her husband, and enthroned him on the throne of the kingdom. Many people thought that he was her lover. I do not know whether this is true, or whether it was as she herself had written in her edict that “For the good of the land and for peace I have not spared myself, and therefore dared to do such an unworthy deed:
10:2 Ի սորա յառաջին ամին ապստամբեաց որդին Մանեակ, որ ունէր զարեւմտից կողմն, այր քաջ եւ անուանի, եւ զբազումս միաբանեաց ընդ իւր։ Եւ եկեալ բազում զօրօք մինչեւ ի դուռն թագաւորական քաղաքին, եւ այնքան բռնացաւ ի վերայ ըստ ուժոյն քաջութեան, մինչ զի բազումք ակամայ կամօք ետուն զանձինս նմա ի հնազանդութիւն. քանզի կարծեցին զնա գոլ թագաւոր վասն բազում պատեհութեանցն որ ելանէին նմա:	10:2 In the first year of (Constantine’s) reign, the son of Maneak, who held sway in the western part, a brave and renowned man rebelled, and many united with him. With numerous troops he came as far as the gate of the royal city, and with the force of his bravery so tyrannized over (the city) that many involuntarily submitted to him. For they believed that he would be emperor, because of the numerous (examples) of good fortune which attended him:
10:3 Քանզի երկիցս եւ երիցս ելին զօրք թագաւորին եւ ճակատեցան ընդ նմա եւ պարտեալ ի նմանէ, դարձան առ թագաւորն մեծաւ անարգանօք։ Իսկ ի գալ վերջին պատերազմին, յորում ուշ եդեալ էր ամենեցուն, զի զկնի այնր յաղթութեանցն՝ ամէնն նմա հնազանդեսցին եւ զնա արասցեն թագաւոր. բայց քանզի չ խորհեցաւ Աստուծով թագաւորել, այլ ի զօրութիւն ուժոյն իւրոյ ապաստան եղեւ, զԱբիսողոմայն ի հեռուստ ախտացեալ, արբեալ ամբարտաւանութեամբ, վասն որոյ զնորայն հատոյց զդատաստան:	10:3 For two and three times the army of the emperor had arisen, fought with, and were defeated by him, returning to the emperor with great dishonor. During the last battle everyone was intending that after his triumph they would submit and make him emperor. However, since (Maneak’s son) did not think to reign through God but rather placed his hopes on the power of his might having become infected from afar by Abisoghom, filled with impiety, (God) requited him with the verdict visited upon Abisoghom:
10:4 Ի մէջ ճակատուն գտին զնա անկեալ, հզօր հրեշտակի աւանդեալ զոգի նորա, առանց ուրուք նմա ի դիմի հարեալ։ Զայս արարեալ եւ առնէ ամենիմաստապէս ամենեցուն տէրն եւ արարիչն, որ կարօղն է քաղել զոգիս իշխանաց, ահաւոր գոլով քան զամենայն թագաւորս երկրի. զի «Մի՛ պարծեսցի հզօրն ի զօրութիւն իւր, եւ մի՛ մեծն ի մեծութիւն իւր, եւ կամ իմաստունն յիմաստութիւն իւր, որպէս ի գրոց լուաք. այլ տերամբ պարծեսցի որ պարծին եւ արասցէ իրաւունս եւ գործեսցէ զարդարութիւն ի վերայ երեսաց երկրի» [Ա Թագ. Բ 10, Երեմ. Թ 23-24]։ Որ է արդարեւ յոյժ պարծանաց եւ գովութեանց արժանի, եւ յիշատակ նորա կայ մնայ յաւիտեան, եւ «Եղջիւր նորա բարձր եղիցի փառօք» [Սաղմ. ՃԺԱ 9-10] որպէս ի սաղմոսարանի անդ գրեալ է:	10:4 For they found (Maneak’s son) fallen in the battle, without having fought anyone: a powerful angel took his soul. The creator and lord of all did this and does this in the wisest fashion. He who is more awesome than all kings can harvest the souls of princes so that “Let not the wise man glory in his wisdom, let not the mighty man glory in his might, let not the rich man glory in his riches; but let him who glories glory in this, that he understands and knows Me, that I am the Lord who practices steadfast love, justice, and righteousness in the earth” [I. Kings 2.10 and Jeremiah 9.23-24]. Such (a man) truly is worthy of great glories and praise, and a memory of him will endure until eternity “His horn shall be elevated in glory,” as is written [Psalms 111. 9-10] in Psalms:
10:5 Այսպիսի էր եւ մեծն Դաւիթ. որ թէպէտ ի տեսանողէն օծաւ թագաւոր, եւ ընդ օծութեանն ընկալաւ ոգի զօրութեան եւ մարգարէութեան, որ զգազանսն բուռն հարեալ իբրեւ զուլս այծից ճեղքէր. յորս վստահացեալ, անպարտելի սկայազնին ընդդէմ ճակատեալ, զխելապատակն նորա պարսաքարիւ ջարդեալ յերկիր ընկենոյր, բառնալով զնախատինս յԻսրայելէ:	10:5 Such a one was the great David who was anointed king by the prophet, and received with that the soul of strength and prophecy, (he could crush wild beasts as though they were goats’ kids). Confident of his (powers) he battled against the unbeatable giant, crushing his head with a jawbone, laying him flat on the ground, and putting to rest the insult against Israel:
10:6 բայց սակայն բազում անգամ հալածեալ ի Սաւուղայ, ներէր եւ անսայր կոչողին հրամանի. ոչ միայն չ խնդրէր բռնութեամբ տիրել թագաւորութեանն, այլեւ երկիցս ի ձեռն անկեալ հալածիչն, խնայեաց ի նա իբրեւ ի բարեգործ. եւ որ սպանանելն կամէր, սաստեալ նմա ասէր. «Մի՛ մխեր զձեռն քո ի դմա, զի օծեալ տեառն» [Ա Թագ. ԻԴ 7]։ Վասն որոյ հաճեալ Աստուած ընդ կամս նորա ասէր. «Գտի այր ըստ սրտի իմոյ, որ արասցէ զհաճոյս իմ:	10:6 Nonetheless (even the mighty David) pardoned Saul who had persecuted him many times, and hearkened to the caller’s order. Not only did he not attempt to rule his realm with brute force, but two times he let his hands drop, sparing his persecutor as a benevolent act, and angrily replying to those wishing to kill: “Do not touch him, for he is the Lord’s anointed” [I Kings 24.7]. For this reason, God loved (David) and note: “I have found a man after my heart who shall do what pleases me:
10:7 Իսկ սա ո՛չ ած այսպիսի զմտաւ ինչ, եւ ոչ անսաց Աստուծոյ հրամանին. այլ կամեցաւ անձամբ առանց Աստուծոյ թագաւորել, մոռացեալ զաստուածային հրամանն՝ որ ի ձեռն մարգարէին զթագաւորսն Իսրայէլի թշնամանելով ասէր. «Վա՜յ է նոցա զի կամեցան թագաւորել եւ ոչ ինեւ», եւ որ այլն եւս:	10:7 However, (Maneak’s son) did not think about such matters, and did not heed God’s command. Rather, he wanted to rule alone, without God, forgetting that divine command which (God) had announced by means of the prophet, in anger against the kings of Israel: “Woe to those who wish to rule without me,” and so forth:
10:8 Արդ՝ ո՛չ եթէ թագաւորս այս գովութեանց ինչ արժանի է, եւ վասն այնորիկ արգահատեաց ի նա Աստուած, այլ զաթոռն պատուէ, եւ զանբարտաւանութեան աղբիւրն խնու. որպէս առ Հրեայսն Փրկիչն վարդապետելով ասէր. «Յաթոռն Մովսեսի նստան դպիրքն եւ փարիսեցիքն» [Մատթ. ԻԳ 2]. որ թէպէտ ինքեանք կեղծաւորեալք էին, այլ վասն աթոռոյն՝ հրամայէ հնազանդ լինել:	10:8 Now it was not that this monarch was worthy of any praise and was so pitied by God, but that (God) wanted to honor the throne and stop the source of impiety. It was just as the Savior said when preaching to the Jews: “Scribes and Pharasees have sat on the throne of Moses” [Matthew 23.2]. Despite the fact that they were hypocrites, (the Savior) commanded (the people) to obey them because of the throne:
10:9 Ուտի եւ մեծն Պօղոս խրատեալ երանելի ձայնիւն այնուիկ գրէ առ Հռովմայեցիսն. «Ամենայն անձն, ասէ, որ ընդ իշխանութեամբ իցէ, ի հնազանդութեան կացցէ. զի ոչ ուստեք է իշխանութիւն, եթէ ոչ յԱստուծոյ» [Հռոմ. ԺԳ 1]. չ ասէ զիշխանէն, այլ զիշխանութենէն, այսինքն զաթոռոյն. քանզի ոչ եթէ զամենայն իշխան Աստուած յարուցանէ:	10:9 The great Paul, counseled by such venerable words wrote to the Romans: “Let every person be subject to the governing authorities. For there is no authority except from God” [Romans 13.1]. He was not speaking about a prince, but about princeship, that is, about the throne, for God did not set up every prince:
10:10 Եւ ի վերայ էած, թէ «Որ հակառակ կայ իշխանութեանն, Աստուծոյ հրամանին հակառակ կայ. եւ որք հակառակն կան, անձանց դատաստանս ընդունին» [Հռոմ. ԺԳ 2-3]. որպէս եւ սմա իսկ եղեւ։ Զի ոչ թէ ի մարդկանէ ումեքէ դատեցաւ, այլ յիրաւացի Աստուծոյ դատաստանացն, որ զամենայն ինչ կշռով դատի եւ իրաւամբք. զի ակն է նորա արթուն, եւ ծածուկք մեր յայտնի են առաջի ամենատես գիտութեան նորա:	10:10 Paul added: “Therefore he who resists the authorities resists what God has appointed, and those who resist will incur judgment” [Romans 13.2-3]. This is exactly what befell (Maneak’s son), for he was not punished by any man but by the righteous verdict of God, which judges all properly and justly. For His eye is alert and our secrets are revealed before His all-seeing wisdom:
10:11 Որպէս երանելին Դաւիթ սաղմոսելով խոստովան լինի Աստուծոյ. «Դու ծանեար զյետին իմ եւ զառաջին իմ» [Սաղմ. ՃԼԸ 5]։ Սմին նման եւ առաքեալն գրէ առ Եբրայեցիսն, թէ «չ իք ինչ արարած աներեւոյթ յերեսաց նորա» [Եբր. Դ 13]։ Զոր եւ մանկունքն ի հնոցին գովելով ասէին, «Որ նստիս ի քերովբէս եւ հայիս յանդունդս, գովեալ ես եւ առաւել բարձրացեալ յաւիտեան» [Դան. Գ 54]. զի ի բարձրութենէ տեղեացն՝ զստոյգ գիտութիւնն յայտ արարին ըստ սաղմոսողին երգոցն, թէ «Տէր յերկնից յերկիր նայեցաւ:	10:11 Just as the blessed David confessed to God in a Psalm: “You knew of my actions and my deeds” [Psalms 138.5]. The Apostle wrote to the Hebrews in a similar vein: “And before Him no creature is hidden” [Hebrews 4.13]. And the children in the fiery furnace said in praise of Him: “You Who sit among the cherubim and gaze at the void are eternally praised and yet more glorified” [Daniel 3.54]. For from the elevation of (His) place they revealed (His) accurate knowledge, as the Psalm states: “The Lord looked from Heaven to earth:
10:12 Այս կերպ եւ բարձրն Եսայիաս. «Աչք տեառն բարձունք են, եւ մարդ տառապեալ. եւ խոնարհեսցի բարձրութիւն ամբարտաւանից, եւ բարձրասցի տէր միայն իրաւամբք եւ արդարութեամբ, եւ սուրբն փառաւորեսցի» [Ես. Բ 11]։ Այսոքիկ եղեն ի սկզբան թագաւորութեան Կոստանդեայ, յորում էր թուականութեանս մերոյ ամք չորեքհարիւր իննսուն:	10:12 Thus, did the great Isaiah say: “The haughty looks of man shall be brought low and the pride of men shall be humbled; and the Lord alone will be exalted in that day” [Isaiah 2.11]. Such things occurred at the outset of Constantine’s reign, which was the year [490] according to our (Armenian) [1041] calendar:
10:13 Իսկ զկնի երից ամաց եհաս կատարած կենաց տանս Հայոց. քանզի ի միում ամի զրաւեալ յաստեացս՝ բարձան ի կենաց երկոքին հարազատ եղբարքն Աշոտ եւ Յովհաննէս, որ ունէին զթագաւորութիւն մերոյ աշխարհիս:	10:13 Three years later, Armenia’s life came to an end. For in one year the two brothers Ashot and Yovhannes, who held the kingship of our land, died:
10:14 Յորում շարժեցաւ աթոռ հաստատութեան նոցա, եւ այլ ոչ էառ զկայումն. յորում ելին իշխանքն ի հայրենի ժառանգութենէ իւրեանց, եւ եղեն պանդուխտ յօտար երկիր. յորում աւերեցան գաւառք եւ գնացին յաւար տանն Յունաց։ Եղեն շինանիստ աւանք՝ բնակութիւն գազանաց, եւ անդաստանք նոցա՝ յարօտ երէոց:	10:14 Thereupon their throne of stability was moved and never more came to rest; thereupon the princes arose and departed from their patrimonial inheritances and became wanderers in a foreign country; thereupon districts were destroyed, looted by the Greeks. Cultivated awans became the dwellings of wild beasts, and their fields the pastures of deer:
10:15 Տունք ցանկալիք, բարձրաձեղունք եւ մեծամեծք՝ եղեն բնակութիւնք համբարեաց եւ յուշկապարկաց, զոր ողբան սուրբ մարգարէքն զամայանալն Իսրայելի. «Անդ հան ոզնի ձագս եւ սնոյց առանց երկիւղի զորդիս իւր:	10:15 Houses, desirable, many-storied and grand, became the habitations of sirens and centaurs (hambareac’, yushkaparkac’). Thus, did the blessed prophets lament the desolation of Israel: “The porcupine shall bear her young there and raise them without fear:
10:16 Եղեն հանդիսաւոր տեղիք վանորէից՝ այրք աւազակաց. եւ եկեղեցիք որ ի նոսա՝ որ զերկնից բերէին զնմանութիւն վասն պայծառ շինուածոցն, եւ վասն գեղեցկաշուք զարդարանացն, եւ վասն անշէջ լապտերացն եւ ջահիցն վառման, որոց լուսոյն առոյգութիւն ընդ օդոյն տարածեալ՝ այսր անդր ճօճելով՝ զալեաց ծովու բերէր զնմանութիւն, որ ի հանդարտ ժամանակս ի քաղցրաշունչ օդոյն սղոխք ալեացն վէտս վէտս ի վերայ միմեանց շրջապատին:	10:16 he solemn places in the monasteries became (dwelling places) for robbers as did the churches in them. (These churches) with their glowing structures, their gorgeous adornments, their ever-lit candles and candelabras whose light, mixing with the air, flickering here and there, resembled the waves of the sea at rest when gentle zephyrs cause them to ripple, gently embracing each other:
10:17 եւ անուշաբուրակ խնկոցն գոլորշիք, որ ըստ առատութեան նուիրաբերացն հրոյն ներգործեալ, զգարնանաբեր ժամանակին բալիցն ցուցանեն զօրինակ, որ ի ծայրս լերանց նստեալ՝ արգելուն զճառագայթս արեգականն։ Իսկ զբնակողացն ի նոսա ո՛ր բան բաւական իցէ առ ի պատմել զօրինակն. զքաղցրաձայնութիւն երգոցն եւ զանդադար սաղմոսերգութիւնն, զաստուածային գրոցն ընթերցմունսն զտէրունական տօնիցն զհանդէս եւ զվկայիցն զպատիւս, զմիախորհ խորհողացն զկամս եւ զառ ի յաստուածայինսն նկրտումն, եւ այլ որ եւս:	10:17 The generously donated incense, whose smoke rose fragrantly up from the power of the fire, resembled the spring mists settled around the summit of a mountain which blocks and covers the sunbeams. As for (the clerics) who dwelled in (the monasteries), what language is sufficient to describe them? Their sweet songs and ceaseless singing of psalms, their reading of Scripture, their commemorations of the Lord’s feast-days and of the martyrs, their united will, and their enthusiasm for the divine, and much else:
10:18 Արդ որ այսպէս եւ այսքան էին յառաջ ժամանակաւ, այժմ է տեսանել յամենայնէ թափուր եւ արուգ, յամենայն բարեփառութենէ մերկ եւ կողոպուտ զնոսա։ Փոխանակ քաղցրաձայնութեան երգոցն՝ այժմ բուէճք եւ տտաղեղունք են դասագլուխք. եւ փոխանակ սաղմոսական նուագացն, տատրակ եւ աղաւնի երգեն ի նմա, ըստ մարգարէին՝ քաղցրաձայնութեամբ կարդալ զձագս իւրեանց։ Ջահքն շրջեալք, եւ բուրումն անուշահոտ խնկոցն սպառեալ:	10:18 Things were once this way. But now, (the churches) are stripped and denuded of everything, devoid of all glories, sacked. In place of those mellifluous songs, now we have (the cries) of owls and screech-owls who have become the choirmasters. In place of psalm-singing, the dove and turtle-dove are singing, as the prophet note: they sweetly summon their young. The candles have been extinguished, the sweet fragrance of incense has passed:
10:19 եւ սեղան սուրբ խորհրդոյն՝ որ երբեմն ժամանակաւ իբրեւ զնորահարսն առագաստի չքնաղագեղ զարդու զարդարեալ էր՝ պսակ փառաց ունելով ի դէմս իւր, այժմ է տեսանել տեսութի՜ւն ողորմելի եւ բազում արտասուաց արժանի, մերկացեալ ի զարդուց, լցեալ փոշւով, լեալ հանգրուանք ագռաւուց։ Այսոքիկ ամենեքեան երկայնի պիտոյ բանի պատմութեան, նաեւ վերին շնորհին օգնականութեան, որպէս զի կարիցեմք ի նպատակ բանիս ուղղել։ Արդ ի վերջէ յառաջինսն տանելի է մեզ զպատմութիւնս:	10:19 The holy altar which at one time had been adorned and embellished like a new bride wearing a crown of glory, has now become a pitiful spectacle, one worthy of many tears: stripped of adornments, covered with dust, and a perching place for crows. A description of all of this would lengthen the narration and require the aid of grace from On High to complete it. It is time now to move forward in our narration:
10:20 Յորժամ մեծն Կոստանդին հիւանդացաւ հիւանդութիւն՝ որով եւ մեռաւ իսկ, հրաման տայ որք մերձն կային եթէ ելեալ խնդրեցէք զայր ոք ի Հայոց զո՛ր եւ գտանիցէք, եւ ածէք այսր։ Եւ ելեալ խնդրակացն գտին զերէց ոմն Կիւրակոս անուն, որ կաթողիկոսարանին հիւրատէսն էր, եւ բերեալ առաջի թագաւորին:	10:20 When the great Constantine had fallen sick with the illness that killed him, he ordered those close to him to go forth and find someone from Armenia and to bring him there. Those who went out found a certain elder, named Kiwrakos, who served as superintendent of the guest apartments at the kat’oghikosate. They led him before the emperor:
10:21 եւ տեսեալ զնա թագաւորին ետ զնամակն որ վասն Հայոց աշխարհին էր ցնա, եւ ասէ. Տա՛ր զգիրդ եւ տո՛ւր ի թագաւորն Հայոց. եւ ասա, թէ որովհետեւ հանգոյն ամենայն հողածնաց մահու հրաւէրս եւ մեզ ժամանեաց, ա՛ռ զգիր քո եւ տո՛ւր զթագաւորութիւնդ որդւոյ քո, եւ որդի քո որդւոց իւրեանց մինչեւ յաւիտեան։ Եւ ինքն առեալ զոտս իւր ի մահիճս վախճանեցաւ:	10:21 When the emperor saw him, he gave him a letter regarding the land of Armenia and note: “Take this document and give it to the king of Armenia and say, ’Since that invitation for death which is sent to all mortal beings has also come to me, take your letter and give your realm to your son, and let your son give it to his sons, for all time! ’“ Then, lying on his bed, (Constantine) died:
10:22 Իսկ նորա առեալ զնամակն պահեաց առ իւր մինչեւ ի ժամանակս Միխայիլի թագաւորութեանն, եւ վաճառեալ նմա՝ առ գանձ բազում. Ո՜վ դառն վաճառոյն այնորիկ. քանի՜ արեանց զանձն պարտական կացոյց. քանի՜ եկեղեցիք ի ձեռն վաճառոյն այնորիկ աւերեցան. քանի՜ գաւառք անմարդ, ամայի դարձան. քանի՜ մեծանիստ աւանք մարդաթափ ի բնակչաց եղեն։ Այլ զբովանդակն յիւրում տեղւոջն ասասցուք. եւ մեք զկարգ պատմութեանս որպէս սկսաք՝ յառաջ վարեսցուք:	10:22 Now (Kiwrakos) took that letter and kept it until the time of Michael’s reign, when he sold it to him for much treasure. Oh, that bitter deal! Responsible for the blood of how many people? How many churches were destroyed by reason of that sale? How many districts were depopulated and became desolate? How many populous awans became uninhabited! We shall speak about all of this in the (proper) place, but now let us proceed in the order we commenced:
10:23 Արդ ի հասանել համբաւոյ մահու թագաւորացն ի լսելիս ինքնակալին Հոռոմոց, եւ գտեալ զգիր նամակին Հայոց, իբրեւ իւրեան սեպհական ժառանգութիւն՝ հոգ տարաւ առնուլ զքաղաքն Անի եւ զաշխարհն։ Իսկ մի ոմն ի գլխաւոր ազատացն Հայոց Սարգիս անուն՝ եդ շուք անձինն թագաւորել ի վերայ տանն Շիրակայ եւ որ շուրջ զնովաւ գաւառք. զի զամենայն գանձսն գտեալ ի տան թագաւորին Յովհաննիսի՝ յինքն ժողովեաց. վասն զի ի մահուան նորա նա էր հոգաբարձու նմա:	10:23 When the Byzantine emperor heard news of the kings’ deaths, he found that document dealing with Armenia, and became concerned with acquiring the city of Ani and the land, as though it were his own inheritance. A certain one of the principal azats of Armenia, named Sargis, intended to rule over Shirak and the districts surrounding it, for he had gathered up all the treasures found in the home of king Yovhannes, since upon (Yovhannes’) death (Sargis) was his executor:
10:24 Իսկ Վահրամ այր հզօր եւ անուանի, եւ բարեպաշտութեամբ յոյժ վեհ, որպէս թէ ոչ ոք հաւասար նմա Պահլաւ հանդերձ իւրովք ազգակցօք, որդւովք եւ եղբօրորդւովք իբրեւ երեսուն ազատօք, ոչ միաբանեցան ընդ նմա. այլ կոչեալ առ ինքեանս զԳագիկ որդի Աշոտոյ, թագաւորեցուցին ի վերայ իւրեանց, եւ իմաստութեամբ եւ հնարիւք մուծին ի քաղաքն:	10:24 Now Vahram Pahlaw, a man mighty, renowned, and sublimely pious—to the point that no one was his equal—together with his relatives, sons and nephews (brothers’ sons) some thirty azats refused to unite with (Sargis). Instead they called to themselves Gagik son of Ashot, made him their king, then wisely and with strategems they brought him to the city:
10:25 Իսկ Սարգիս իբրեւ ետես զեղեալսն, զգանձս թագաւորութեանն առեալ՝ ի ներքին ամուրն մտանէ յանառն Անի։ Այլ Գագիկ այրական քաջասրտութեամբ միայն իջեալ առ նա, եւ ողոքական բանիւք հաւանեցուցանէ զնա. եւ նա ելեալ յամրոցէն երթայ ի բերդաքաղաքն որ կոչի Սուրմառի. այլ զամուրն ո՛չ տայ ի Գագիկ, եւ ոչ զայլ ամուրսն զորս ընդ ձեռամբ ունէր. եւ երթեալ անդ՝ դարձեալ խորհի զխորհուրդ նանրութեան, տալ զոր ունէր՝ ընդ ձեռամբ Հոռոմոց, եւ ելանել առ նոսա։ Իսկ Գագիկ սակաւ արամբք երթեալ մտանէ ի մէջ բանակին՝ ի խորանն ուր էր Սարգիսն, եւ ձերբակալ արարեալ զնա, մտանէ ի քաղաք թագաւորութեան իւրոյ:	10:25 When Sargis saw what had developed, he took the royal treasures and entered the citadel of impregnable Ani. Gagik descended to see him alone, with manly brave-heartedness, and, using beseeching words, he was able to persuade him. (Sargis) quit the stronghold, and went to the fortified city called Surmarhi. However, he gave to Gagik neither the stronghold (of Ani) nor the other strongholds under his sway. Having gone (to Surmarhi) once again, (Sargis) thought up a futile scheme; to give whatever he possessed to the Byzantines, and to go to them. Now Gagik with a few men went amidst the army to the tent where Sargis was. He arrested him and entered his capital city:
10:26 Եւ զոր պարտ էր զապստամբն բառնալ ի կենաց, նա զՍաւուղայն խորհեցաւ, զերկրորդ Ագագ խնայեալ՝ ընդ իւր ի կառսն նստուցանէր. վասն որոյ զՍաւուղայն ընկալաւ զհատուցումն, կեանք որ քան զմահ դառնագոյն էրն:	10:26 The rebel should have been killed. But Gagik, reasoning like Saul, spared that second Agag, seating him in his own carriage. Therefore, like Saul, he was requited with a life more bitter than death:
10:27 Յայսոսիկ յաւուրս հետամուտ եղեալ զօրքն Հոռոմոց, չորս անգամ զկնի միմեանց մտին յաշխարհն Հայոց, մինչեւ մարդաթափ արարին զերկիրն ամենայն սրով եւ հրով եւ գերութեամբ։ Զորոյ զնշանակ չարեացն յորժամ զմտաւ ածեմ՝ յիմարի անձն իմ եւ ափշին միտք իմ, եւ յահագին զարհուրանացն զդողի առեալ ձեռինս՝ զոճ տողիս ոչ կարեմ յառաջ խաղացուցանել. զի դառն է պատմութիւնս, եւ բազում ողբոց արժանի:	10:27 In these days Byzantine armies entered the land of Armenia four times in succession until they had rendered the whole country uninhabited through sword, fire, and captive-taking. When I think about these calamities my senses take leave of me, my brain becomes befuddled, and terror makes my hands tremble so that I cannot continue my composition. For it is a bitter narration, worthy of copious tears:
10:28 Աշխարհ՝ որ երբեմն ժամանակաւ իբրեւ զդրախտ տնկախիտ առաջի իւր, կանաչագեղ, տերեւալից, պտղաբեր, գեղեցկաշուք եւ երջանիկ անցաւորացն ցուցանիւր. քանզի իշխանք նստէին յիշխանական գահու զուարթահայեաց դիմօք, եւ զօրացն՝ զգարնանաբեր ծաղկանոցաց բերեալ զնմանութիւն՝ վառ ի վառ գունովք առաջի կացեալ, ուրախական երգոց եւ բանից միայն լինէին հանդէսք. ուր եւ ձայնք փողոցն եւ ծնծղայիցն եւ այլ երգեցողական արուեստիցն զլսողացն անձինս լի՛ առնէին ուրախական բերկրանօք:	10:28 Prior to this, our land appeared to travelers as a paradise with vegetation dense, green, leafy, fruit-bearing, gorgeous and happy. For princes occupied their princely stations with beaming countenances, and their troops stood before them resembling spring gardens in their blazing colors. And (military) reviews were but occasions for joyous songs and words, where the sounds of trumpets and cymbals and other musical instruments thrilled listeners with delight:
10:29 Անդանօր եւ ծերք նստէին ի հրապարակս հարկաւոր եւ պատուական ալեօք բարգաւաճեալ. այլ եւ մարք զմանկունս ի գիրկս ընկալեալ. եւ մայրենի գթովքն աղէխարշեալ, վասն առատ ուրախութեանցն մոռանային զտխրական ժամանակս երկանց, զօրէն աղաւնեաց զնորափետուր ձագօքն թռթռելով։ Զի՜նչ ասացից եւ զհարսանցն ի սենեկի, եւ զփեսայիցն յառագաստի զսիրահարուստ ըղձիցն զբորբոքումն եւ զանժոյժ բնութեանն զհակամիտութիւն:	10:29 At that time too, the elderly sat in the squares resplendent with their venerable white hair. Mothers, babies in arm, displaying maternal compassion, and, because of their great joy having forgotten the sad period of labor, like doves constantly fluttered about their newly-feathered chicks. What shall I say about brides in (the wedding) chamber about grooms on the nuptial-couch, about passionate, fiery, unrestrained desires and propensities:
10:30 Այլ եւ ի վեր տանելի է մեզ բանս, առ հայրապետական աթոռն եւ առ թագաւորական պատիւն։ Զի մինն զօրէն ամպոյ խտացեալ ի պարգեւաց հոգւոյն՝ ի ձեռն վարդապետական շնորհին՝ ցօղէր զցօղ կենաց. որով պարարտացեալ պտղաբերէր եկեղեցւոյ դրախտ, արթուն պահապանս ի վերայ պարսպաց նորա կարգելով զառ ի յինքենէ ձեռնադրեալսն:	10:30 But let us ascend to the patriarchal throne and the royal dignity. For (the patriarchal throne) was like thickening clouds laden with spiritual gifts which their by means of doctrinal grace rained their life-giving waters, fertilizing the Church’s fruitful garden, and (for protection, the patriarchal throne) had set up alert guards, ordained by it, poised on the ramparts:
10:31 Իսկ թագաւորն յառաւօտինսն յորժամ ի քաղաքէն ելանէր, զօրէն փեսայի որ ելանէ յառագաստէ իւրմէ, կամ որպէս տուընջենային արուսեակն որ ի գլխոյն արարածոց բարձրանալովն զամենայն տեսանելիս յինքն ձգէ, այսպէս եւ նա պաղպաջէր փաղփուն հանդերձիւք եւ մարգարտախուռն թագիւն, եւ զամենայն մարդ ի տեսութիւն եւ ի զարմանս ցուցանէր. որ եւ սպիտակամազ նժոյգ՝ ոսկեզօծ զարդիւք առաջի ընթանալով, ի ճառագայթից արեգականն որ զնովաւ հարկանիւր շլացուցանէր զտեսողացն տեսանելիս:	10:31 As for the king, at dawn when he came forth from the city, he resembled the bride-groom arising from his nuptial-couch, or the sun which, rising over the heads of all creatures, arrests everyone’s gaze. The king also glittered in resplendent clothing and in a crown adorned with pearls, capturing everyone’s attention and astonishing them. The white steed, adorned with golden ornaments, which went before (the king), returned the sun’s rays and dazzled the eyes of beholders:
10:32 Իսկ զօրացն բազմութիւն խուռն առաջի ընթանալով՝ զօրէն ծովային ալեացն զմիմեամբ կուտակելով։ Նաեւ անապատական վայրքն լցեալ եւ խճողեալ էին կրօնաւորական դասուք, մինչ զի զգիւղս եւ զագարակս առ բարի նախանձ քահեալ՝ առնէին բնակութիւն կրօնաւորաց։ Զայս եւ որ սոցին նման է, առաւել ունէր աշխարհս մեր։ Եւ զայս զի գրեցի, զի յորժամ զսոցին հակառակն պատմեցից, ամենեցունց շարժեցից արտասուս:	10:32 The dense multitude of the people which went in advance were like waves of the sea, piling upon each other. The retreats were crowded and filled with the clerical orders, to the point that villages and fields, motivated by good envy, became abodes of clerics. Our land had many such things (in the past). I have written down this (description) so that when I explain what befell (the country) all shall be moved to tears:
10:33 Արդ այժմ թագաւորն անկեալ ի պատուոյ, իբրեւ զգերի կալանաւոր նստի ի հեռաբնակ տեղիս. այսպէս եւ հայրապետական աթոռն ամայացեալ ի բնակողէն՝ ցուցանի տխուր դիմօք իբրեւ զկին նորահարսն՝ մնացեալ յայրիութեան։ Հեծելազօրն անտէրունչ շրջեալ ոմն ի Պարսս, ոմն ի Յոյնս, ոմն ի Վիրս:	10:33 Today, the king, fallen from honor, sits like a captive in a distant place. Similarly, the patriarchal throne devoid of occupants, displays the sad face of a new bride, newly widowed. The cavalry wanders about without a lord, some in Persia, some in Greece, some in Georgia:
10:34 Սեպուհ գունդն ազատաց ելեալ ի հայրենեաց, անկեալ ի ճոխութենէ, մռնչեն ուր եւ են իբրեւ զկորիւնս առիւծուց ի խշտիս իւրեանց։ Արքունական ապարանքն աւերակ եւ անմարդի։ Մարդաբնակ աշխարհն թափուր ի բնակչաց։ Ոչ լսի ձայն ուրախութեան ի կութս այգեաց, եւ ոչ բարեբանութիւն առ կոխօղս հնձանի։ Ոչ խաղան մանկունք առաջի ծնողաց, եւ ոչ նստին աթոռով ծերք ի հրապարակս։ Ոչ լսի ձայն հարսանեաց, եւ ոչ զարդարին առագաստք հարսնարանի։ Պակասեաց այս ամենայն եւ կորեաւ եւ «Ոչ եւս յաւելուցու յառնել» [Սաղմ. Խ 9] ըստ սաղմոսողին ձայնի:	10:34 The sepuh brigade of azats has left its patrimony and fallen from wealth; they growl wherever they happen to be, like lion cubs in their lairs. The royal palace has become an uninhabited ruin. The populated land has become stripped of its inhabitants. I hear not the sound of joy when the vineyards (were) harvested, nor praise for those who trample in the wine presses. Children do not play before their parents, nor do the elderly sit in chairs in the squares. I hear no sound of weddings, nor are bridal chambers embellished. All of this has become reduced and then lost as the psalm says: [Psalms 40.9] “It shall not return:
10:35 Այժմ յողբս փոխեցաւ մեզ ամենայն, եւ ուրախութեան պատմուճանն այն յարջնազգեստ խորգ փոխեցաւ։ Ո՜վ լսելիք տանիցին զթշուառութեանս մերոյ զպատմութիւն։ Ո՜վ սիրտ քարեղէն, որ ոչ լքանի հառաչմամբ եւ բեկանի հեծեծելով։ Ժամ է ինձ յԵրեմիայի ողբոցն խառնել ընդ մեր հառաչանս. «Ճանապարհք Սիովնի, ասէ, սգան, զի ոչ ոք է որ մտանէ» [Ողբ. Ա 4]։ Այսոքիկ ասացան յայնժամ յաւերն Երուսաղէմի, բայց կատարեցաւ այժմ:	10:35 Our everything has turned to lamentation; our robe of gladness has become melancholy sack-cloth. What ear can bear the narration of our misfortunes? What heart of stone is there which does not turn to sighing, and break into sobs? It is time to mingle our sighs with Jeremiah’s laments: “Zion’s roads are mourning because there is none to cross over them” [Lamentations 1.4]. Such things were said when Jerusalem was ruined, but (the same words) were fulfilled in these (present) days:
10:36 Արդ այս ամենայն ի վաճառէն յայնմ հանդիպեցաւ Հայոց՝ զոր յառաջ սակաւ մի յիշեցաք։ Այս վաճառ անմարդագոյն գոլ թուի ինձ քան զՅուդային. քանզի անդ թէպէտ վաճառօղն ընդ պարսաւանօք, այլ վաճառն գին եղեւ փրկութեան ամենայն աշխարհի:	10:36 Now all of this (calamity) was visited upon Armenia because of that sale which we recalled a while earlier. It seems to me that this sale was more inhuman than the one effected by Judas, for in that case, although the seller was subjected to indignities, nonetheless that sale became the price of salvation for the entire land:
10:37 Որպէս մեծն Պետրոս յընդհանրական թուղթսն գրէ. «Ոչ, ասէ, ոսկեղինօք եւ արծաթեղինօք գնեալ ազատեցայք ի ձեր հայրենատուր սնոտի պաշտամանցն, այլ արեամբ որդւոյն Աստուծոյ:	10:37 Thus, did the great Peter write in his catholic letters: “You know that you were ransomed from the futile ways inherited from your fathers, not with perishable things such as silver or gold, but with the precious blood of Christ:
10:38 Իսկ աստ վաճառօղն յոյժ ապառումն եւ տմարդի, զի այսքան չարեաց զանձն պարտական կացոյց. զի այգի զոր տնկեաց տէր, եւ մշակեաց Լուսաւորիչն մեր իւրով հնգետասանամեայ քրտնալիր աշխատութեամբ, նա քակեաց զցանկ նորա եւ կործանեաց զաշտարակս նորա, եւ արար զնա կոխան անցաւորաց. մինչ զի «ապականեաց զնա խոզ անտառի, եւ կինճ վայրի ճարակեցաւ ի նմա» [Սաղմ. ՀԹ 14], ըստ դաւթական երգոցն։ Արդ այսոցիկ ամենեցուն լուր առ տէր հասցէ, եւ իրաւունք նմա ի տեառնէ եղիցի. եւ մեք ի մերն դարձուսցուք զոճ բանիս:	10:38 But in this case, the seller was extremely inhuman and cruel since he became the cause of so much evil. For the vineyard which the Lord had planted and which our Illuminator tended with fifteen years of his fatiguing labor, (this merchant) deprived of its fence and he destroyed its towers, making of it a place for passersby to trample on, to the point that “The hog of the forest sullied it, and the wild boar grazed in it” [Psalms 79.14], as the Davidic psalm states. Let the news of all this reach the Lord, and may justice be meted out to him (the perpetrator). We shall now return to our narration:
10:39 Արդ ի չորեքհարիւր իննսուն եւ չորս թուականին առաւ Անի, ո՛չ պատերազմի օրինիւ, այլ պատիր բանիւ. քանզի երդմամբ եւ խաչիւ հաւանեցուցին զԳագիկ՝ հրամանաւ թագաւորին, թէ Միայն ի տեսանելն զքեզ, դարձուցից ի քեզ զթագաւորութիւնդ քո, եւ գրեցից զքեզ ժառանգ յաւիտենից աշխարհիդ եւ քաղաքիդ քոյ. եւ քանզի իմաստունն երդնու եւ անմիտն հաւատայ, որպէս եւ իմաստնոցն բերին բանք. եւ դարձեալ, թէ բանք ստոց պարարտ են իբրեւ զլոր, եւ անմիտք կլանեն զնա:	10:39 In the year [494A.E. 1045], Ani was taken, not through warfare, but through treachery. For (the Byzantines) by the emperor’s order succeeded in convincing Gagik, using an oath and the Cross, that “I need but to see you, then shall return your kingdom to you and shall write a document giving you your land and city in perpetual inheritance.” As the learned say: “The wise man swears, and the fool believes,” or, similarly, “The words of liars are as succulent as cheese, and fools gulp them down:
10:40 Հաւատաց վասն երդմանցն եւ խաչին, եթէ վասն խակութեան մտացն եթէ վասն երկիւղածութեան բարուցն՝ ոչ գիտեմ. տուեալ զբանալի քաղաքին ի Պետրոս, որ յայնժամ ունէր զաթոռ հայրապետութեան Լուսաւորչին մերոյ, եւ յանձնեաց ի նա զամենայն հոգս աշխարհին մեծաւ դաշամբ եւ ուխտիւ:	10:40 I do not know why (Gagik) believed them, whether because of the oaths and the Cross, because of immaturity, or because of a timid nature, but (in any case) he gave the keys of the city (of Ani) to Petros [I Gedadardz, 1019-1058] who then occupied the patriarchal throne of our Illuminator; and (Gagik) with great conditions and oaths entrusted (Petros) with all the concerns of the land:
10:41 Եւ ոչ եկաց ի պատուէր Վահրամայ եւ այլ ազատացն որ թագաւորեցուցին զնա, այլ նենգաւորին Սարգսի սադրելոյն լուեալ՝ ել ի քաղաքէն, եւ չոգաւ ի Յոյնս զանդարձ ուղեւորութիւն. իբրեւ զձուկն ի կարթէ ըմբռնեալ կամ իբրեւ զհաւ ի ծուղակաց։ Զոր տեսեալ թագաւորին՝ ո՛չ յիշեաց զերդմունսն, եւ ոչ զխաչին զմիջնորդութիւնն. այլ առ իւր արգել, եւ խնդրէր թէ Տո՛ւր զԱնի, եւ ես տաց քեզ փոխանակաւ զՄելիտինէ զգաւառսն որ շուրջ զնովաւ։ Այլ նա ո՛չ առնու յանձն:	10:41 Gagik did not heed Vahram and the other azats who had put him on the throne, but rather he listened to the deceitful support of Sargis and so left the city and went to the Greeks on a one-way journey, like a fish caught on the line, or a bird ensnared in a trap. Now when the (Byzantine) emperor saw (Gagik), he forgot about his oath and the intercession of the Cross. No, he obliged (Gagik) to remain with him and demanded: “Give me Ani and I shall give you in exchange (the city of) Melitine (Malatya) and the surrounding districts.” But (Gagik) did not consent:
10:42 Եւ ի յերկարիլ խնդրոյս այսորիկ, Գրիգոր որդի քաջին Վասակայ, ելեալ եւ նա գնաց առաջի թագաւորին։ Եւ քանզի այր իմաստուն էր եւ խելամուտ յոյժ աստուածային գրոց, որպէս թէ ո՛չ այլ ոք, իբրեւ ետես եթէ ոչ են թողլոց զԳագիկ ի տեղի իւր, յառաջ կացեալ տայ զբանալին Բջնոյ ցթագաւորն, եւ զամենայն զիւր զհայրենի ժառանգութիւնն. եւ մեծարեալ ի նմանէ՝ առնու զպատիւ մագիստրոսութեան, եւ զտեղիս բնակութեան ի սահմանս միջագետաց գիւղս եւ քաղաքս, գրով եւ ոսկի մատանեաւ յազգէ յազգ մինչեւ յաւիտեան:	10:42 As the demand (for Ani) was being prolonged, Grigor, son of the brave Vasak, went before the emperor. (Grigor) was a sagacious man, so learned in theology that he was without equal. When he realized that they would not permit Gagik to return to his country, (Grigor) went before the (Byzantine) emperor and gave him the key to Bjni and to all of his patrimonial inheritance. He was honored by the emperor and received from him the dignity of magister and a place to dwell including villages and cities in the Mesopotamian borders. (This was given) in writing and stamped with a golden seal, and (the territory) was to be (Grigor’s family property) from generation to generation until the end of time:
10:43 Իսկ քաղաքացի գլխաւորքն որ նստէին յԱնի, իբրեւ տեսին թէ արգելաւ Գագիկ ի Յոյնս, խորհեցան երբեմն ի Դաւիթ տալ զքաղաքն ի Դունացին, քանզի քոյրն Դաւթի կին էր նորա, երբեմն ի Բագարատ թագաւորն Ափխազաց:	10:43 When the principal citizens of Ani saw that Gagik was confined in Byzantium they thought to give the city either to Dawit’ or to the one from Duin, since Dawit’s sister was his wife, or to Bagarat, king of Abkhazia:
10:44 Իբրեւ ետես հայրապետն Պետրոս զայնպիսի խորհուրդ, թէ ո՛ւմ եւ իցէ՝ ի գնալ է քաղաքս, առաքէ առ այն որ ունէր զիշխանութիւն արեւելից կողմանն, որ նստէր ի քաղաքին Սամուսատ, զոր ասեն ի հինսն շինեալ Սամփսոնի եւ գրէ, թէ Ծանո՛ թագաւորին թէ մեզ զի՛նչ հատուցանէ փոխարէնս, եւ ես տաց զքաղաքս եւ զայլ ամուրս որ յաշխարհիս են։ Իսկ նա իբրեւ լուաւ փութապէս ծանոյց թագաւորին. եւ լուեալ թագաւորին, գանձիւք եւ իշխանութեամբ հաճեալ զկամս նորա, եւ այնու տիրեցին Անւոյ եւ ամենայն աշխարհին:	10:44 When the patriarch Petros understood that the city would be given to somebody, he sent to the man who held sway over the Eastern part( s) and resided in the city of Samusat (which they say was built by Samson, in antiquity). He wrote (as follows): “Inform the emperor (about what is going on and find out) what he will give us in return if I give up the city and other strongholds in this land.” (The Byzantine official) hurriedly informed the emperor, and the emperor satisfied (Petros) with treasures and authority. And thus, did they rule Ani, and the entire land:
10:45 Իսկ Գագիկ աներախտի մնաց առ թագաւորն. որում առ մարդասիրութեան տուեալ նմա տեղիս, զոր ինքն կամեցաւ, որ յոյժ պակաս էր ըստ արժէիցն Անւոյ եւ այլ աշխարհին, զշնորհակալիսն եւ զտրից տուրսն կաթուղիկոսին հատուցին, յորմէ զքաղաքն առին։ Եւ Գագիկ հրամանաւ թագաւորին առնու իւր կին զդուստր Դաւթի որդւոյ Սենեքերիմայ, եւ տիրէ նորին բաժնին. քանզի Դաւիթ վաղճանեցաւ չ ունելով այլ զաւակ ժառանգաւոր:	10:45 Meanwhile Gagik remained with the emperor, inconsolable. (The emperor) out of compassion had given him the place which he himself wanted (but) which was greatly inferior in value to Ani or the other lands (he was deprived of). Rather, (the Byzantines) recompensed the kat’oghikos (Petros) from whom they had taken the city, with thanks and rewards. Furthermore, by the emperor’s order, Gagik married the daughter of Dawit’, son of Senek’erim, and ruled that sector, since when Dawit’ died he had left no other heir:
10:46 Իսկ իշխան ոմն Ասիտ անուն, որ յառաջ կալեալ էր զտէրութիւնն արեւելից, եւ զնա առաքէ թագաւորն տեղակալ քաղաքին Անւոյ։ Որոյ եկեալ՝ անչափ պատուով մեծարէ զհայրապետն Պետրոս, եւ նուաճէ զաշխարհն ընդ ձեռամբ. եւ ինքն բազում զօրօք խաղայ ի վերայ քաղաքին Դունայ։ Իսկ Ապուսուար տէր քաղաքին պատերազմ տուեալ ընդ նմա, անչափ կոտորածս առնէ ի դուռն քաղաքին, յորում տեղւոջ մեռաւ մեծ իշխանն Հայոց Վահրամ հանդերձ որդւովն, որ մեծ սուգ հասոյց Հայոց:	10:46 Now there was a certain prince named Asit who previously had held lordship of the East. The emperor sent him to be lieutenant of the city of Ani. Upon arrival he elevated the patriarch Petros with incomparable honor, subdued the land under his control, and then went in person with numerous troops against the city of Duin. Now Apusuar, lord of (that) city warred with (Asit) and an inestimable number of men were killed by the city gate (including) the great prince of Armenia, Vahram and his son, something which caused the Armenians great mourning:
10:47 Եւ կեցեալ Ասիտն ի տէրութեանն Հայոց, փոխանորդէ զիշխանութիւն նորա Կամենաս ոմն, ի չորեքհարիւր իննսուն եւ երեք թուականիս մերոյ. եւ եկեալ՝ ոչ ըստ առաջին պատւոյն մեծարէ զհայրապետն։ Եւ սկսանի գրով ամբաստան լինել զնմանէ առ թագաւորն, եւ խաբանօք հանէ զնա ի քաղաքէն ասելով, եթէ Հրամայեալ է քեզ թագաւորն տեղի բնակութեան ի Կարին գաւառի յԱրծին աւանի։ Եւ ելեալ հայրապետին գայ ի մեծանիստ եւ ի շահաստան քաղաքս մեր, եւ մեծաւ ուրախութեամբ լցոյց զանձինս տեսողացն, որ ցանկային նմա:	10:47 Asit remained (in control) of the lordship of Armenia until the year [493] of our (Armenian) calendar [1044] when a certain Kamenas replaced his authority. But when the latter arrived, he did not honor the patriarch in accordance with the previous dignity. Instead he commenced writing accusatorial letters to the emperor about him and deceitfully removed (Petros) from the city, saying: “The emperor has commanded that your habitation be at Arcn awan in the Karin district.” So, the patriarch arose and came to our populous, shahastan city filling with joy the beholders who wanted him there:
10:48 Եւ էր ժամանակն մերձեալ ի տօն սրբոյ Աստուածայայտնութեանն. իսկ ի գալ մեծի տօնին իջեալ անչափ բազմութեամբ ի յորդախաղաց ջուրն՝ որ իջանէ ի լերանցն որ ի հիւսիսակողման դաշտին են. եւ կատարեալ անդ զխորհրդածութիւն աւուրն փառաւորապէս, որպէս եւ վայել էր իսկ. իսկ ի ժամ հեղլոյ զտէրունական իւղն ի ջուրն, այր մի տաճիկ յառաջ եկեալ ի բազմութենէն՝ խնդրէ մկրտիլ ի ջուրն։ Իսկ նորա հարցեալ զպատճառն վասն որոյ զայն խնդրէ, եւ տեղեկացեալ ի նմանէ ցանկալ նմա լինել քրիստոնեայ, եւ հրամայէ նմա իջանել ի ջուրն:	10:48 The time for the feast of the Holy Revelation of God neared. When the feast-day itself had come, (Petros) together with a vast multitude, descended to the churning waters which coursed down from the mountains located in the northern part of the plain. There he gloriously and appropriately celebrated the sacrament of the day. Now when the moment came for releasing the Lord’s oil (chrism) upon the waters, a Tachik man came forth from the crowd and requested baptism in the water. (Petros) inquired of him why he wanted this, learned that he desired to become Christian, and so ordered him to get into the water:
10:49 Իսկ մեռոնակիրն մերձ կալով նմա, առեալ զշիշն ի ձեռն եւ հարեալ զձեռամբն, եբեկ զշիշն՝ առատապէս հեղլով զիւղն ի վերայ նորակնքին եւ ջրոյն. եւ յապակւոյն բեկոր ինչ հարեալ կարեվէր խոցեաց զձեռն նորա, յորդութիւն արեան յերկիր հեղլով. զոր տեսեալ բազմաց ընդ խտրանօք արկեալ զեղեալսն, ասելով՝ թէ Չէ բարւոյ ինչ նշան. որ եւ ի նոյն աւուր կատարեցաւ իսկ:	10:49 The chrism-bearer stood near him, took the bottle in his hand, but broke it by striking it, causing the chrism to plentifully pour on the neophyte and the water. However, a fragment of glass seriously wounded his hand, and blood copiously flowed to the ground. Many who saw this prophesied: “That is not the sign of anything good,” and indeed (the prophecy) was fulfilled on that very day:
10:50 Քանզի մինչդեռ ճաշաժամուն ի սեղանն էին, հասին կալանաւորք եւ առին զնա, տարան եդին ի բերդին՝ որ կոչի Խաղտոյ Առիճ։ Եւ Ապա ածեալ ի Հայոց զքեռորդի նորին զԽաչիկ անուն, եւ եդեալ ի բերդին որ կոչի Սեաւ Քար. եւ մնացին անդ մինչեւ մերձ ի զատիկն։ Եւ ապա հանեալ զնոսա անտի, տարան ի Կոստանդնուպօլիս առաջի թագաւորին. քանզի եւ զԱնանիա զերէց եղբայրն Խաչկայ յառաջ տարաւ ընդ իւր ներքինի ոմն, որ ունէր զպատիւ կէս թագաւորութեան:	10:50 For while they were seated at the dinner table, men arrived who seized and took (Petros), placing him in the fortress called Xaghtoy Arhich. Subsequently they brought from Armenia (Petros’) nephew (sister’s son), named Xach’ik, whom they placed in the fortress called Seaw K’ar (Black Rock). They remained (in confinement) until it was almost Easter. Then they were removed thence and taken before the emperor in Constantinople. Prior to this, Xach’k’s senior brother, Anania, had been taken there by a certain eunuch who held sway over half the kingdom: