Ագաթանգեղոս 1-22 Agatangeghos

22:1 Եւ իբրեւ խաւսեցաւ երանելին Գրիգորիոս զայս ամենայն՝ առ հասարակ զձեռս զաւձիւք արկեալ՝ զպատմուճանսն պատառէին. թագաւորն եւ նախարարքն, եւ այլ բազմութիւն մարդկանն իջեալ ի գետին ընդ մոխիր թաւալեալ՝ ասէին առ հասարակ իբրեւ ընդ մի բերան. «Արդ կայցէ՞ ինչ մեզ յոյս թողութեան յԱստուծոյ. զի մեք կորուսեալ էաք ի տգիտութեան մերում եւ ի խաւարային ճանապարհս. արդ՝ իցէ՞ թէ թողցին մեղքս այս մեր բազումք:	22:1 When blessed Gregory had said all this, they all together put their hands to their collars and tore their garments [cf. I Macc. 4.39]. The king and the princes and the rest of the multitude of the populace fell to the ground and rolled in ashes and said together as with one mouth: “Now have we any hope of forgiveness from God? For we were lost in our ignorance on the path of darkness [cf. Eph. 4.18]. Can now these many sins of ours be forgiven:
22:2 Ետ պատասխանի Գրիգորիոս եւ ասէ. Մարդասէր է Տէր, երկայնամիտ եւ բազումողորմ է. գթած առ ամենեսեան որ կարդան առ նա, եւ որ խնդրեն ի նմանէ՝ թողու նոցա:	22:2 Gregory replied, saying: “God is benevolent, long-suffering and very merciful [cf. Ps. 85.15; 102.8; 144.8]. He is kind to all those who invoke him [cf. Ps. 144.18] and he forgives those who beseech him:
22:3 Իսկ նոքա ասէին, թէ «Ծանո՛ մեզ, եւ հաստատեա՛ զմիտս մեր, զի մարթասցուք աղաչել զերեսս Արարչին մերոյ զոր ոչն գիտէաք. եթէ դարձեալ արդարեւ դարձցի՞ եւ ընկալցի՞ զմեզ յապաշխարութիւն. եւ կայցէ՞ եւս տեղի դարձի, եւ չ իցէ՞ արդեաւք հատեալ յոյս կենաց մերոց ի նմանէն:	22:3 Then they note: “Inform us and confirm our minds that we may be able to appeal to the face of our creator whom we did not know, if he will turn and accept our repentance and if there is still opportunity for conversion; or has he not already cut off our hope of life:
22:4 Կամ դու արդեաւք ո՞չ յիշեսցես զչարիսն, զոր մեք ընդ քեզ արարաք. եւ տայցե՞ս մեզ զուղիղ վարդապետութիւն, եւ ո՞չ կալեալ ընդ մեզ ոխս, եւ ո՞չ չարակնիցես զմեզ, եւ ո՞չ արկանիցես զմեզ յարդարեւ յուղիղ ճանապարհէն:	22:4 Do you not remember the crimes which we did to you, and will you give us true teaching, and not hold rancor against us nor regard us with antipathy nor hinder us from the true road:
22:5 Եւ առ հասարակ գոչիւն բարձեալ մարդկանն ի գոչիւն լալոյ թագաւորաւն հանդերձ՝ ամենայն մարդիկն անկեալ թաւալէին առաջի նորա. զի սակաւիկ մի ոչ կարէին մեկնել ի նմանէ, վասն անհնարին հարուածոցն բարկութեան դիւացամոլ տանջանացն:	22:5 And all the populace raised a cry and the king wept too, and they all fell and rolled before him [cf. III Macc. 5.28]. For they could not bear to be separated from him even for a moment because of the terrible torments inflicted by the demons:
22:6 Զի թէ լինէին երբեք ուրեք մեկնեալ ի նմանէ՝ անդէն դիւացն ի վերայ հասեալ զայրագնեցուցանէին, անդէն իւրեանց ատամամբքն ուտել մարդկան զմարմինս իւրեանց:	22:6 For if they ever went away from him a little, then the demons pounced on them and made them mad, so that the people ate their own flesh with their own teeth:
22:7 Արդ՝ իբրեւ լուաւ սուրբն Գրիգորիոս զայս ամենայն բանս զոր խաւսեցան առաջի նորա, իսկ նա յարտասուս հարեալ ասէ ցնոսա. «Դուք ինքնին գիտէք զայն ամենայն չարիս, զոր դուքն ընդ իս արարէք. զիա՞րդ կարիցէ մարդ տոկալ յայնչափ չարչարանաց վերայ, կամ գո՞յր հնար տոկալ ժամ մի՝ լոկ ի տեսլենէ աւձի միոջ բացուստ ի բաց, թող թէ ի մէջ բազմութեան աւձիցն լինել ամս հնգետասան, եւ ողջ ապրել, եւ տոկալ եւ բնակել եւս հանապազ ի մէջ նոցա:	22:7 When saint Gregory heard all these words that they had spoken before him, he wept and said to them: “You yourselves know all the crimes which you did to me. How could a man endure so many tortures, or be able to bear for even one hour the mere sight of a snake from afar, let alone dwell in the midst of a mass of snakes for fifteen years and survive unscathed and continue to live among them:
22:8 Նախ յայդմ իսկ տեսէք զզաւրութիւն Արարչին, զի որ զամենայն արար՝ զիարդ եւ կամի, յորժամ եւ կամի, յորժամ եւ կամի կարող է զիւրաքանչիւր բարս փոփոխել. զի եւ զայն զմեղանչական զթունաւոր գազանս որ յանհնարին գբի անդ՝ ընդ իսկ անարժանի ընդ իւրում ծառայիս քաղցրացուցանէր:	22:8 So, in this first of all you see the power of the creator. For he who made everything just as he wished, whenever he wishes he can change each thing’s character. For those harmful and poisonous animals which were in the terrible pit with me, his unworthy servant, he mollified:
22:9 Զի թէպէտ եւ մեք անարժանք էաք՝ սակայն վասն ձերոյ աւգտի զմեզ պահեալ՝ երեւեցոյց զիւրոց սքանչելեացն զաւրութիւն. զի զմեզ պահեալ ածեալ, եւ ի ձեր մշակութեան գործն եկեալ, եւ զաւգուտն զձեր բերեալ, Աստուծոյ մարդասիրութիւնն մեաւք առ ձեզ կատարեսցի:	22:9 Although we were unworthy, nonetheless he preserved us for your benefit and revealed the power of his miracles, in order that by preserving us and bringing us to the task of your education and your benefit, the benevolence of God might be fulfilled through us towards you:
22:10 Եւ կամ է՞ր արդեաւք հնար աղջկան միոջ մանկամարդոյ՝ ունել զդէմ առն սկայի, որպէս տեսէք իսկ աչաւք ձերովք. զիա՞րդ էր հնար այդմ լինել, եթէ ոչ Աստուծոյ էր տուեալ զիրաւունս յաղթութեանն՝ պահել զիւր վկայսն անարատութեամբ ի ձերոց յանցուածոց յանաւրէնութենէ:	22:10 Was it really possible for a single young girl to resist a giant, as you saw with your own eyes? How could this have happened, unless God had given the right of victory in order to save his martyrs without spot from your iniquitous impiety:
22:11 Արդ՝ վասն մահուան այնոցիկ սրբոց երանելեացն, որոց արիւն նոցա հեղեալ յերկրի ձերում, որք արժանի եղեն Աստուածութեան շնորհացն եւ պատարագեցան, վասն որոյ եւ ձեզ այց եւ խնդիր եղեալ Հայաստան աշխարհիս. վասն նոցա արդար արեանն հեղլոյ եւ ձեզ քաւութիւն շնորհի աւադիկ ձերով ապաշխարութեամբդ յամենապարգեւէն Աստուծոյ:	22:11 So now, on account of the death of these blessed saints, whose blood was poured on your land and who became worthy of divine grace and were sacrificed, therefore you have been visited and this land of Armenia has been heeded. Behold, by the all-bountiful God you are granted propitiation for the shedding of their just blood through this repentance of yours:
22:12 Իսկ վասն իմ՝ արդեաւք ես ո՞չ էի ի հրամանէ Աստուծոյ ձեզ քարոզ, այլ ի կամս մտա՞ց իմոց. եւ զիա՞րդ հնար էր այնմ լինել:	22:12 But as for me, was I a preacher to you not by God’s command, but at my own decision? How could this be:
22:13 Իսկ արդ գո՞յր ինձ արդեաւք հնար իշխանութեան՝ իշխել բան մի ի ձէնջ թաքուցանել, թո՛ղ թէ հրաման առեալ յԱստուծոյ:	22:13 Did I really have the power to hide anything from you, especially if I had been commanded by God:
22:14 Զի եւ ես ի խոր վիրապի անդ զամենայն աւր տեսիլ տեսեալ աչաւք բացաւք զհրեշտակ Աստուծոյ, զի հանապազ քաջալերէր զիս եւ ասէր, որպէս եւ այժմ իսկ զնոյն տեսիլ տեսանեմ, որ ասէ ցիս, թէ «Քաջալերեա՛ց, պինդ կաց, զի Տէր Աստուած պահեաց զքեզ եւ արժանի համարեցաւ արբանեկութեան իւրոյ. եւ ետ քեզ զգործս մշակութեան իւրոյ, զի եւ դու ընդ այլ մշակսն մտեալ՝ վարձս առցես զանապական պարգեւացն Քրիստոսի:	22:14 For in the deep pit every day I saw a vision with eyes wide open: an angel of God continually encouraged me and said- just as I see the same vision now, saying: ’Be of good cheer, be firm, for the Lord God has preserved you and considered you worthy of his service; he has entrusted you with the task of his labor, that you and the other laborers may enter and receive as reward the incorruptible gifts of Christ:
22:15 Զի եւ ձեր իսկ արկեալ զիս ի խոր վիրապն, յանհնարին տեղին մահուան, եւ ելեալ անտի ողջանդամ կամաւքն Աստուծոյ:	22:15 For you indeed threw me into the deep pit, that fearful place of death, from which by the will of God I emerged safe and sound:
22:16 Իբրեւ ոչ եթէ զայս ասելով՝ անձինս պարծանս տամ, այլ զի ոչ իսկ հնար է թաքուցանել զսքանչելիսն Աստուծոյ. քանզի ոչ իսկ թաքչի, այլ պատմի:	22:16 I say this not in order to boast of myself, but because it is impossible to hide God’s miracles; they are not to be hidden but related:
22:17 Վասն զի զիս ապրեցոյց ի մահուանէ, որ յաչս ձեր մեռեալ համարեալ էի, որպէս եւ դուք իսկ ձեզէն վկայէք ինձ. եւ դուք զի մեռեալ էիք ի մեղս ձեր՝ ահաւադիկ մեռեալքդ ի ձեռն մեռելոյս կենդանանայք:	22:17 For he saved me from death- and in your eyes I was considered dead, as you yourselves bear me witness. And you who were dead in your sins [cf. Eph. 2.1; Col. 2.13], behold now through this dead one are brought back to life from earth:
22:18 Վասն զի տուաւ ի ձեռս իմ պատմել ձեզ զհրամանս Աստուծոյ, դարձուցանել զձեզ ի ստուգութիւն, ի ճշմարտութեան ճանապարհն, եւ ի բաց լինել ձեզ յունայնութեան պաշտամանց անտի, ի քարեղէն, ի փայտեղէն, յարծաթագործ, ի պղնձագործ պատկերաց այտի, որ ոչ ինչ իսկ են եւ ոչ ումեք պիտանացու. դառնալ առ Աստուած կենդանի, որ արար զերկինս եւ զերկիր եւ զծով եւ զամենայն որ է ի նոսա, եւ ի Բան նորա՝ յՈրդին միածին, եւ ի Հոգին կենդանի եւ կենդանարար, սրբիչ եւ քաւիչ երկրպագուաց եւ փառաւորչաց իւրոց:	22:18 For I was entrusted with telling you of the commands of God, bringing you back to right belief, to the path of truth, and away from the vanity of idolatry, from images of stone, wood, silver or bronze, which are nothing and of no use to anyone; to turn you towards the living God who created heaven and earth and the sea and everything that is in them, and to his word, the only-begotten Son, and to the living and vivifying Spirit, the purifier and expiator of those who worship and adore him:
22:19 Իսկ եթէ զձեզ յորդոր յաւժարութեամբ տեսանիցեմք դարձեալ առ Աստուածութիւն անդր՝ ախորժ յաւժարութեամբ սկիզբն արասցուք ձեզ պատմելոյ վասն արարչութեանցն, թէ զիա՛րդ բարի աշխարհս ստեղծաւ ի բարերարէ անտի, թէ զիա՛րդ վարեցան կարգք աշխարհիս. զի ոմանք ի մարդկանէ զհաճութիւն բարեացն յիւրեանց կամաց կատարեցին առ Աստուած. թէ որ զչարն գործեցին՝ աստէն պատժեցան յերկրի. թէ զիա՛րդ եկն Որդին Աստուծոյ մարմնով յաշխարհ անարգութեամբ. թէ զիա՛րդ գալոց է ի վախճանի նովին մարմնով եւ փառաւք Հաւր, եւ վասն լինելոց բարեացն եւ հանդերձեալ դատաստանին:	22:19 If we see you turning towards the divinity with prompt readiness, we shall with good-will begin to expound to you the creation; how this good world was created by the benevolent one, how the orders of this world were arranged. For some men willingly fulfilled for God his good pleasure [cf. II Thess. 1.11], whereas those who did evil were punished on the earth. How the Son of God came in the flesh to the world in humility; how he will come at the end in the same body and in the glory of the Father; and about the blessings to be and the future judgment:
22:20 եւ թէ առ այժմ զիա՛րդ աւրէն է մեզ գնալ պատուիրանաւք ըստ կամացն Աստուծոյ. եւ թէ զիա՛րդ ապաշխարութիւն գտանել, ընդ նմին եւ զթողութիւն մեղաց. եւ թէ զիա՛րդ զմեղուցեալսն տգիտութեամբ՝ քաւել, եւ ըստ կամացն Աստուծոյ փախչել ի չարէ եւ զբարիս գործել եւ խոստացելոց բարեացն հասանել. եւ թէ զիա՛րդ արժան է գնալ ի ճանապարհս Աստուծոյ:	22:20 And how for the present we must walk following the commandments according to God’s will; how to find repentance and therewith the forgiveness of sins; how to expiate sins committed in ignorance, and according to the will of God to flee from evil, do good works, and attain the promised blessings; how one must walk in the paths of God:
22:21 Զայս ամենայն կարգաւ մի ըստ միոջէ ոճով պատմեցից, անաշխատ լեզուաւ եւ անհանգիստ բերանով. զի եւ Տէր ըստ իւրում մարդասիրութեանն ընկալցի զձեր ապաշխարութիւնդ, եւ դուք արժանի լիջիք մտանել ի շնորհս մարդասիրութեան ի ձեռն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի:	22:21 All this in its proper order I shall narrate, with unwearying tongue and tireless mouth, that the Lord in his benevolence may receive your repentance and that you may be made worthy to enter into the grace of his loving kindness through our Lord Jesus Christ:
22:22 Սակայն մեք ձեզ ի սկզբանցն սկիզբն արարեալ՝ սկսցուք ցուցանել զաշխարհի զարարչութիւնն, բարերարութեան բարեացն ի բարերարէն, եթէ դուք կամիցիք սրտի մտաւք ունկնդիր լինել եւ հաւատալ:	22:22 We shall begin from the beginning and start by showing you the creation of the world, the gracious blessings from the benevolent one, if you desire to attend sincerely and believe:
22:23 Սակայն մեք անտուստ ի բնէ սկիզբն արասցուք պատմելոյ ձեզ նախ՝ վասն մեծի միոյ միայնոյ բարերարին, եւ ապա՝ եղելոցս ամենեցուն ի նմանէ:	22:23 But at the very beginning we shall tell you of the one and only benevolent one, and then of all the things created by him:
22:24 Այլ զամենայն ի ձեր աշակերտելոցդ յաւգուտ փութամք կատարել ըստ հրամանի Աստուածութեանն. կարեւորագոյն համարեցաք ընդ նորա եւ վասն նորին դիպանագոյն եւ նմանագոյն բանիւք զփոխանակն թելադրել. զի վասն Աստուածութեան են բանքս. քանզի գիտեմք, թէ նա է ճշմարիտ Աստուած:	22:24 We shall strive to complete everything for the profit of your instruction, following the divine command. We considered it of great importance to conduct our discourse about him in suitable and appropriate terms, since we are speaking about the deity. For we know that he is the true God:
22:25 Այլ ոչ եթէ զանհաս բնութենէն կարիցէ ոք ճառել, եւ որպէս էն՝ զայն կարիցէ ոք պատմել. զի անհաս եւ անբաւ եւ անբաւանդակ եւ անքնին է, անմատոյց եւ անիմաց է յամենայն արարածոց, աներեւոյթ ի տեսլենէ եւ մաւտ առ ամենեսին խնամով տեսչութեամբ գթութեամբ, շնորհաւք մարդասիրութեան իւրոյ. ոչ տեսաւ երբեք ի մահկանացու մարմնաւորաց, նա եւ ոչ ի հոգեղինաց եւ ի հրեղինաց զուարթնոց:	22:25 Not that anyone could speak about his incomprehensible nature or expound how he is. Because he is incomprehensible, infinite, uncircumscribed, and inscrutable; he cannot be approached or understood by any created beings; he is invisible to sight, yet near to all through his care and providential mercy and benevolent grace. He has never been seen by mortal or bodily creatures, nor by the spiritual and fiery angels:
22:26 Միայն փառաւորեալ յամենայն արարածոց. քանզի ամենայն ինչ ի նմանէ է, բայց նա միայն ինքնութեամբ:	22:26 He alone is glorified by all creatures, because everything is from him, save he alone in his essence:
22:27 Սակայն արք արդարք ի մարդկանէ, որ արժանի եղեն ճանաչել զարարչութիւն նորա, եւ երկրպագութեամբ կամացն հնազանդեալ հրամանակատարք մշտնջենականին եւ աստուածամերձ կենացն պատմող մարգարէք անուանեցան ի դարս առաջինս յաստուածապաշտ յազգէն Եբրայեցւոց, յԱբրահամեան զաւակէն, որ աստուածպաշտութեամբն ընտրեալ՝ ամենայն ազգաց հայր անուանեալ:	22:27 But just men who were made worthy to know his creation, and who with reverent will obeyed and fulfilled his commandments were called prophets, tellers of the eternal and divine life, in the first ages by the pious race of Hebrews, the seed of Abraham, who was chosen for his piety and called the father of all races:
22:28 զի ի գլուխ հաւատոց արդարութեան ամենեցուն ելեալ նստիցի յառաջահաւատն պարծանաւք, արդարեւ իսկ հայր անուանեալ, յորոյ աւրինակ եւ ծնունդքն սերեալք ի նմանէ՝ ժողովուրդ առաջին եւ սեպհական անուանեալ:	22:28 so that he might sit at the head of the just faith of all, and by the boast of being the first believer was rightly named ’father. ’ Likewise, the generations born from him were called the first and special people:
22:29 Յորոց միջի եւ մարգարէքն իբրեւ լուսաւորք աստուածապայծառ պատգամաւքն ծագեցին, որք Հոգւոյն շնորհաց Աստուածութեանն արժանի եղեն՝ ուսուցանել ամենեցուն զաւրէնս Աստուծոյ, եւ զկամս եւ զկարգս նորուն ուղղութեան երկնաւոր հրամանացն ամենայն ուրուք առաջի դնելով, որպէս նոցուն իսկ մատեանք մարգարէութեան հաւաստեաւ պատմեն. որ յամենեցունց յաւգուտ մինչ ի վախճան ընթացեալ, լի արարեալ զտիեզերս յաւրինեալ ընթերցուածովքն յանդիման կացուցանել զարուեստն մարգարէական աստուածեղէն բանիցն. որպէս զի հնար լիցի ամենայն հնազանդելոցն բանից նոցա՝ զԱստուած ինքնին գլխովին յանդիման տեսանել ըստ տեսչութեանն:	22:29 Among them the prophets arose like luminaries [cf. Phil. 2.15] with God’s shining words; they were made worthy of the Spirit’s divine grace to teach everyone the laws of God; everywhere they set out his will and his right order of heavenly commandments, just as their prophetic books truly narrate. Until their death they served the profit of everyone. They filled the world with ordained readings, showing forth the tenor of their prophetic and divine words, that all believers in their words might be able to see God, in his providence, face to face:
22:30 Արդ՝ ի մէջ սրբոցն աստուածապաշտ գնդաց մարգարէիցն ոմն յարուցեալ մեծ մարգարէ, որոյ անուն Մովսէս կարդացեալ, արժանի եղեալ Աստուածութեան շնորհացն. որոյ սկիզբն արարեալ ուսուցանելոյ յամենաստեղծ յսկզբնագործ ժամանակէն՝ աշխարհահամար աշխարհապատում մարգարէութեամբ՝ ամենեցուն աւանդեաց զճշմարիտ գիտութիւն:	22:30 Now among the saintly and pious bands of prophets there arose one great prophet called Moses. He was made worthy of divine grace, and began teaching about the time of the first creation; by his prophecy and description of the world he handed down to everyone true knowledge:
22:31 Ըստ նմին աւրինակի եւ մեր անտի սկիզբն արարեալ՝ ամէնուսոյց շնորհաւք Հոգւոյն բան ի գործ արասցուք վարդապետել ձեզ, փոյթ յանձին կալեալ վասն երկուց աշխարհաց հաստատելոց ի բարերարէն Աստուծոյ, վասն սկզբան եւ կատարածի, վասն անցաւորիս եւ վասն յաւիտենական մշտնջենաւորին:	22:31 Similarly, we shall begin by the omniscient grace of the Spirit to undertake your instruction, taking note of the two worlds created by benevolent God, of the beginning and the end, of this transitory one and the eternal everlasting one:
22:32 Մեզ տացին բանք ի բերան, մեզ՝ ցուցանել զաւգուտն, եւ ձեզ՝ լսել, ընդունել եւ հաւատալ, եւ քակել ի սատանայական գործոց չարութենէ, եւ աստուածամուխ կենացն լինել ժառանգորդ:	22:32 May words be placed in our mouth for us to indicate what is profitable. It is for you to listen, to receive and to believe, to break away from your satanic and evil deeds and to become heirs of divine life:
22:33 Արդ՝ սկսցուք շնորհաւքն Քրիստոսի ձեզ պատմել մի ըստ միոջէ մանրապատում նշանակաւք, եւ դուք ունկնդիր եղեալ սրտի մտաւք լուիջի՛ք:	22:33 So, let us begin by the grace of Christ to relate to you in order with detailed indications. And do you attend and sincerely pay heed: