26:0 Գրքի ամփոփում:

 26:0 The Colophon of This Book:

26:1 Կարեւոր համարեցայ առ սիրելի եղբայրս մեր գրով յիշեցուցանել վասն գիտութեան ծանուցելոց իրաց, որպէս սկիզբն եղեւ բանիցս ճառել զԱստուծոյ նախագիտութիւնն, զանբաւութիւնն՝ սակաւ բանիւք:

 26:1 I considered it important to remind our beloved brothers, in written form and to explain the obvious and familiar events, just as in the beginning we had briefly occasion to discourse on the providence and limitlessness of God:

26:2 Թէ որպէս արագաքայլ եւ աշխարհահայեաց գեղեցիկ եւ լուսաւոր տարրն՝ զի մինչդեռ էր կատարելապէս լուսով, եւ զմիջակն ունէր ճանապարհի ընթացս, երագընթաց շարժմամբ ընդ ճանապարհն ճեպէր ի կիսագունդն անստուեր, զերկիր ընդ ինքեամբ ունելով, բազմաժամանակեայ մեղաց նիւթեալ լայնատարած պատմուճան, արկեալ զնա ինքեան:

 26:2 Events may be compared with the quickly-moving, beautiful, luminous element (tarrn: “element” “comet,” “super-nova”) which faced earthward. For while it was fully lit, it was in its mid-course, speedily headed toward earth a shadowless hemisphere, wearing an expansive robe woven of sins committed over a long period:

26:3 Եւ այնպէս թանձր պարուրեալ շուրջ զնովաւ, որ զանհնարին փայլումն ճառագայթիցն արգել. եւ որ ոչ է ական համարձակ տեսանելի՝ նուաստագոյն քան զաստեղս երեւեալ, միայն բոլորն երեւէր:

 26:3 But that robe which it had donned, so thickly enveloped it that it blocked those unbelievably brilliant rays. And (the comet’s intensity), which had been so strong that the eye could not gaze at it, then became weaker than the (distant) stars and merely its outline was visible:

26:4 Որ ցուցանէր ինքեամբ օրինակաւ՝ զանստուեր եւ լուսաւոր կարգս եկեղեցւոյ խաւարաւ փակեալ. եւ զպայծառութիւն ոգւոց եւ զճառագայթս ճանապարհի առաքինութեան, անտեսանելի եւ աղջամղջին եղեալ:

 26:4 By its example (the comet) symbolized the eclipse of the luminous, shadowless orders of the Church; as well as the turning to invisiblity and darkness of the soul’s brightness and the bright rays on the path of virtue:

26:5 Զի յայնմ հետէ՝ զոր յառաջագոյն ասացի, յորում էր թուականն Հայոց չորեքհարիւր ութսուն եւ երկու, մինչեւ ցայժմ՝ ուխտ սրբութեան եւ կարգ եկեղեցւոյ քայքայեալ ապականեցան։ Եւ ոչ համբաւ խաղաղութեան կամ աւետիս բարեաց լուաք. եւ ոչ մի արձան յաղթութեան կանգնեցաւ՝ ոչ թագաւորաց եւ ո՛չ իշխանաց:

 26:5 For afterwards, as I mentioned above, from the time of this (celestial event which took place) in the year [482] of the Armenian Era [1033/34], until the present the covenant of holiness and the Church’s order( s) have decayed and become corrupt. Nor did we hear of any talk of peace or news of good things; nor were any monuments to victory erected, neither by kings nor princes:

26:6 Եւ ոչ այդ միայն, նաեւ ոչ մարթացին կրօնաւորք զդիմի հարկանել պատերազմասէր դիւին. այլ տկարացեալ եւ անզօր եղեալ, անժուժկալ եւ կամակոր՝ ընդ ձեռամբ թշնամեացն անկեալ, խռովութեամբ եւ բարկութեամբ լի եւ պատարուն եղեւ երկիր:

 26:6 This was not all: for the clerics were unable to resist the war-loving dew; rather, weakened and turned powerless, intemperate and crooked, they fell under the enemy’s hand. The land became full of discord and anger:

26:7 Զի ոտն առ ոտին եղեւ ճշմարիտ մարգարէութիւն խաւարումն նորա. զի յայնմ հետէ յարձակեցան թշնամիք ի վերայ մեր, եւ զգեցուցին մեզ հանդերձ սգոյ եւ տրտմութեան, եւ բարձաւ ուրախութիւն յաշխարհէ:

 26:7 Step by step the prophecy of its eclipse became actualized, because afterwards our enemies attacked us and made us wear the dress of mourning and sorrow; and joy quit the land:

26:8 Արդ իբրեւ այնպիսի աղէտք տարակուսանաց եւ աշխարհահեծ երկունք տարածեցաւ ի վերայ ամենայն երկրի, եւ ել հուր հարաւային եւ եկէզ զամուրս բարձունս, եւ զաշտարակս անմատոյցս իբրեւ զմոմ հալեալ սպառեաց, պակասեալ նուազեցան թագաւորք եւ իշխանք, եւ յոյս ակնկալութեան ապաստանի բարձաւ ի մէնջ:

 26:8 Now when such disastrous tribulations and world-shattering misfortunes spread throughout the entire country, the southern fire rose up and burned those lofty strongholds and impregnable towers as though they were made of wax, the kings and princes grew weak and declined, and hope of an expected refuge left us:

26:9 Այլ տարածեցաւ առհասարակ ի վերայ մեր բարկութիւն սրտմտութեան տեառն. զի քակեցան տունք աղօթից, եւ օծեալ իւղով սրբութեան քարինք՝ հիմն ապարանից այլազգեաց արկան. եւ պաշտօն սրբութեան բարձաւ ի միջոյ, եւ եղաք յայպն եւ ի նախատ հեթանոսաց. եւ մաշեցաք եւ կորացաք, եւ յերկիր կցեցան մէջք մեր. եւ եղաք իբրեւ զոսկերս ցամաքեալս, յորում ոչ գոյր յոյս շնչոյ կամ կենդանութեան. եւ յանցանք հարցն մերոց ի մեզ լցեալ կատարեցաւ, խնդրել ի մէնջ զպարտիս վրիժուց նախնեացն մերոց:

 26:9 Rather, the Lord’s wrath was visited upon us one and all. For the houses of prayer were pulled down, and the foundations of palaces for the foreigners were laid with stones which had (previously been) anointed with holy oil; the blessed sacrament ceased and we became the object of the pagans’ ridicule and insult. We were abused, became lost, and were leveled to the ground; and we became like dried bones lacking any hope of breath or life. And the sins of our fathers were visited upon us, as vengeance for the sins of our ancestors was demanded of us:

26:10 Եօթնապատիկ հատուցումն ի ծոց մեր ընկալաք. վասն զի անուն քրիստոնէութեան ի նախատինք եւ յայպն կատականաց համարեալ լինէր։ Զի իրաւունք եւ դատաստան բարձաւ ի մէնջ, եւ արտասուաց եւ հառաչանաց մերոց տեղի ո՛չ գոյր. զի բարեպաշտութիւն նոցա յայն էր՝ զրկելն եւ կողոպտելն եւ սպանանելն զմեզ:

 26:10 The punishment was visited upon us sevenfold, for the name Christian was considered an object of deriding jokes and insults. Right and the law quit us, nor was there room for our tears and sighs, since their (Seljuk) piety consisted of depriving, robbing and killing us:

26:11 Չար թուէր նոցա հարկաւոր զգեստն որ զխայտառակութիւնս մեր ծածկէր, այլ յորժամ տեսանէին զմեզ մերկս եւ ծանակս՝ այնու առաւել ուրախանային. զի ի բազում վշտացն՝ որ պատահէր մեզ, երիթացեալս եւ խռուացեալս իբրեւ ստուեր շրջէաք ի վերայ երկրի դողալով եւ զարհուրելով. կերակուր մեր անզօր, եւ ըմպելի դառն յերկիւղէ եւ ի սպառնալեաց տերանց մերոց. վասն զի ոչ համարէին թէ գոյ մեր Աստուած յերկինս, եւ կամ աղօթք մեր եւ պաղատանք առ նա հասցեն:

 26:11 The clothing necessary to cover our nakedness seemed evil to them. Thus, when they saw us naked and disgraced, yet more did they rejoice. From the many disasters visited upon us we became lean and wasted and circulated about the country trembling and in horror. Our food gave us no strength, and our drink was bitter from fear and from the threats of our lords. Because they did not believe that we possessed a God in heaven or that our prayers and supplications would reach Him:

26:12 Զի կամեցաւ տէր այնպիսի խոշտանկանօք լլկել զմեզ, եւ հալածել եւ չարչարել, եւ զամենայն հասակ արկանել ընդ տանջանօք. արտաքսել եւ մերժել զմեզ յերեսաց իւրոց, որպէս պատժապարտս եւ յանցաւորս. ցրուել եւ հեռացուցանել զմեզ ընդ ազգս օտարս, զի թերեւս կասեսցէ զստամբակ եւ զանհնազանդ միտս մեր եւ զխստերախ, արկանել զմեզ ի ներքոյ խրատու գաւազանին իւրոյ իբրեւ զԻսրայէլ յաւուրսն Եղիայի, եւ զՍամարիա յաւուրսն Եղիսէի:

 26:12 For the Lord willed that we be afflicted by such punishments, that we be persecuted and tormented, that every age be tortured, that we be exiled and denied His presence, as folk worthy of punishment and guilty; that we be dispersed and sent far away to live among foreign peoples, so that perhaps our rebellious, disobedient and unbridled natures be restrained, and that we be subjected to His scepter of counsel as was Israel in the days of Elijah, and Samaria in the days of Elisha:

26:13 Վասն զի գոյր առ նոսա մասն յուսոյ, զթագաւորացն եւ զիշխանացն վերակացութիւն, եւ որ քան զամենայն վերագոյն՝ զշնորհալից եւ զուրախարար բան մարգարէիցն, որ այսու զօրանային՝ եւ ընդդէմ կարէին կալ նեղութեան փորձութեանցն, զոր ընդունէին ի տեառնէ:

 26:13 Yet they in any case, still had a ray of hope, the supervision of kings and princes and—what is more important—they had the gracious enlivening words of prophets by which they were fortified and were able to withstand the straitening trials visited upon them by the Lord:

26:14 Իսկ մերս ծանրագոյն եւ առաւելագոյն է քան զամենեսեան, անթագաւոր եւ անիշխան. անտերունչ եւ անվերակացու՝ ըստ հոգւոյ եւ ըստ մարմնոյ, եւ ոչ գոյ մի տեղի ապաստանի գտանել մեզ. այլ նուաղեալ եւ հնազանդեալ եմք ի ներքոյ թագաւորութեան հեթանոսաց կալ, եւ զսաստիկ հարուած գաւազանի նոցա օր ըստ օրէ ընդունել:

 26:14 Our situation is more difficult and serious than anyone else’s, for we are without king, prince, lord or overseer, spiritually and physically, and we were unable to find a single place of refuge. Rather we are weakened and obedient under pagan kings and bear severe blows from their scepters every day:

26:15 զի որով ոչ ծառայեցաք տեառն՝ ծառայեսցուք այլազգեաց, եւ որով քամահեցաք զերկիւղ տեառն, երկիւղիւ սոցա տագնապեսցուք օր ըստ օրէ. եւ վասն զի զպաշտօն տեառն պղերգութեամբ մատուցաք, պաշտեսցուք եւ սպասաւորեսցուք սոցա ի տուէ եւ ի գիշերի։ Զի ո՛չ եթէ ըստ յանցանաց մերոց խրատեաց զմեզ, այլ գթութեամբ եւ ողորմութեամբ արկ զմեզ ի բովս խրատու յաղագս զգաստացուցանելոյ զմեզ եւ պիտանիս առնելոյ:

 26:15 For since we did not serve the Lord, we must serve foreigners; and since we disdained fear of the Lord we are now daily consumed with fear (of the Seljuks). Because we worshipped the Lord lazily we must now revere and serve them day and night. Still, God did not punish us according to our crimes, but rather with kindness and mercy did He hurl us into the furnace of counsel, to bring us to our senses and make us useful:

26:16 Զի եթէ դիցես զմեղս մեր ի կշիռս, ծանրագոյն է քան զխրատ մեր՝ զոր ընկալաք ի քէն, եւ թեթեւագոյն պատուհաս քո քան զպարտիս մեր. զամենայն զբօսանս տանջանաց ա՛րկ ի վերայ մեր, այլ յերեսաց քոց մի՛ զմեզ մերժեր, տէր. եւ զամենայն ալիս փորձութեան յարո՛ ի վերայ մեր, այլ ի սիրոյ քո մի՛ մերժեսցես զմեզ, տէր:

 26:16 For if You put our sins in a balance-scale, they will weigh more than the punishments which we have received from You, and Your torments are lighter than our guilt. Lord, subject us to all torments and misfortunes, but abandon us not; bring down upon us all trials and disasters, but, Lord, only deprive us not of Your love:

26:17 Լա՛ւ է անկանել ի ձեռս քո եւ ընդունել ի քէն խրատ եւ պատուհաս, քան թէ ի բաց կալ ի քէն անխրատաբար. լաւ է մերձենալ առ ի քեզ չարչարանօք եւ նեղութեամբ, քան թէ հեռանալ ի քէն եւ կեալ անդորրութեամբ եւ դիւրութեամբ։ Շատ է մեզ այս՝ զի անուն սուրբ քո կոչեցեալ է ի վերայ մեր, համարելով զմեզ քեղ ի ժառանգութիւն, ստանալ զմեզ քեզ ժողովուրդ նորոյ ուխտիս պատուական արեամբ:

 26:17 It is better to place ourselves in Your hands and accept counsel and agony from You than to stand away from You, unschooled. It is better to approach You with torments and difficulties than to depart from You and dwell in tranquility and ease. To us it is important that Your blessed name be upon us, that we be considered (worthy of Your) inheritance, that You accept us as Your people of the New Covenant (sealed) with the venerable blood of Christ:

26:18 Արդ մի՛ թողուր զմեզ ի ձեռանէ քումմէ վասն արարչական կամաց քոց, զի մի՛ ի սպառ չարչարիցիմք ի հեթանոսաց յատելեաց քոց. զի այս ամենայն եւ առաւելագոյն քան զգիր մատենիս եկն ի վերայ մեր վասն մեղաց մերոց:

 26:18 By Your creative will, withdraw not Your hand from us so that we not be totally worn out by the torments of those pagans who hate You. For all of this and more than was written in this book was visited upon us because of our sins:

26:19 Եւ արդ շատ համարեցաք զամենայն ծփանս ալեկոծութեան գրել, որ եղեւ յաւուրս մեր. եւ մասնաւորս բաժանել, որ ինչ հանդիպիւր յանցնիւր տեղեաց, աշխարհաց եւ քաղաքաց, զոր ինչ կրեցաք ի հեթանոսաց։ Զի ոչ մի օր, կամ միոյ ժամանակի հանդիպեցաք անդորրութեան կամ դիւրութեան. այլ ամենայն ժամանակ աւուրց մերոց լի եղեւ խռովութեամբ եւ նեղութեամբ. եւ օր ըստ օրէ յաւելոյր եւս ի չարչարանսն եւ ի տառապանսն:

 26:19 Now we consider sufficient what we have written about the turbulent disasters occurring in our day, what we bore from the pagans, and we have presented this divided up according to place, land, and city, in sections. For we encountered not one day or time of tranquility or ease. Rather the entire time of our days was full of agitation and difficulty and yet more torments and disasters occurred as time progressed:

26:20 Եւ ոչ ոք ի նոցանէ բարեմիտ եղեւ առ մեզ, թէպէտ եւ բազում ամօք բնակեցան առ մեզ. ոչ արգելաւ սրտմտութիւն նոցա որպէս իժի, եւ ոչ եղեւ յագումն ագահութեան նոցա իբրեւ հրոյ. զի ամենայն խորհուրդք նոցա որ վասն մեր. ի չարութեան են, եւ բանք նոցա լի նենգութեամբ:

 26:20 Nor was there one of them (of the Seljuks) well-disposed toward us despite the fact that they have lived among us for many years. Resembling the viper, their rage did not let up; resembling the fire, their greed had no bounds. For whatever they proposed regarding us was evil. Their words were full of treachery:

26:21 Վասն զի ամենայն առաւօտու նորագոյն սկիզբն չարեաց առնէին. զի այն էր խորհուրդ նոցա ամենեցուն՝ մաշել եւ սպառել զմեզ իբրեւ զհնացեալ ձորձս, եւ բառնալ զյիշատակս մեր ի միջոյ իւրեանց, զի բնաւ մի՛ հայեսցին եւ տեսցեն զմեզ կենդանիս. այլ եղիցին գերեզմանք մեր անհետ ի ներքոյ ոտից նոցա:

 26:21 Therefore, each morning dawned with them effecting yet another evil. Such were all of their plans: to wear out and exhaust us as an old coat, and to efface any memory of us in their minds, so that they would not look and find us alive. No, our cemeteries were to vanish under their feet:

26:22 Վասն այնորիկ կարօտացաք հին ժամանակագրացն պատմութեան, զի ըստ պատշաճի եւ յարմարական բանիւք իւրեանց դրոշմեսցեն զայս գիր մատենի, զներկայից եւ զանցելոց զհանդիպումն անսխալապէս ի մի հաւաքելով որ ինչ եղեւն, թողլով զկնի իւրեանց յիշատակս իրացն՝ որ եղեն, որպէս ցուցանէ առաջնոցն պատմագրութիւնն:

 26:22 For narrating this account, we should have had the ancient chroniclers of history who would have stamped this book with their proper and appropriate words, bringing together without error what transpired in the present and the past, leaving behind themselves an account of what had happened. Accounts of our predecessors have done this:

26:23 Իսկ որ աստ յայսմ մատենիս գրեցան՝ ո՛չ լիով, այլ միայն զսկիզբն իրացն որ եղեւ եւ անց ընդ մեզ, զի ոչ զկատարումն իրացն կարացաք բովանդակ զմտաւ ածել կամ գրել. բայց զայս ամենայն յաղագս այնորիկ եդաք, զի ընթերցջիք եւ գիտասջիք, եթէ մեղքն եղեւ այս ամենայնի պատճառ որ էանց ընդ մեզ։ Զի հայեցեալ ընդ մեզ՝ զարհուրեսջիք երկնչել յերեսաց տեառն, եւ դողալ յահէ զօրութեան նորա. կանխել յառաջագոյն խոստովանութեամբ եւ ապաշխարութեամբ՝ վաղ ժամանել քան զշարժել պատուհասին, եւ ընդդէմ կալ:

 26:23 But as to what we have written in this book, it is not complete, but merely the beginning of things that happened, and what we experienced, for we were unable to put in writing or remember everything. However, we have set all of this down so that you would read and know that the causes of it all were our sins; and so that looking upon our writing you would be terrified by the face of the Lord and tremble with dread at His strength; and so that through confession and atonement done in advance you might stay His punishments, and not (have to) withstand them after they have descended:

26:24 ՎԵՐՋ:

 26:24 THE END: