5:101 Ապա թէ այդ այդպէս է, քան զամենայն պաշտամունս հեթանոսաց, որում երկիր պագանեն, երկրպագուքն են առաւելեալք քան զանբան տարերսն, որոց չարաչար կան ի ծառայութեան. եւ զԷն Աստուած, որ ի մարդ կերպարանեցաւ, չպաշտեն, այլ արարածոց տանին երկրպագութիւն. որոց մեղաց չիք քաւութիւն յարդար ատենին:

 5:101 So, if this is the case, those worshipers are superior to all the cults of the heathen that they revere and to the irrational elements they detestably serve. They do not worship the living God who took the form of a man, but they offer worship to creatures—for which sin there is no propitiation at the just tribunal:

5:102 Ա՜ւն անդր ի բաց թողցուք զխաւարային խորհուրդս մոլորելոցն. եղկելիս եւ ողորմելիս քան զամենայն մարդիկ զնոսա համարեսցուք. մանաւանդ զի կամաւք են կուրացեալք եւ ոչ ի հարկէ, եւ ոչ երբէք գտցեն զճանապարհն ճշմարտութեան:

 5:102 Let us then abandon the dark thoughts of these erring ones. Let us reckon them as more unfortunate and miserable than all men, especially because they are blind by intention and not by constraint and will never find the true road:

5:103 Այլ մեր բացահայեաց աչաւք տեսեալ զլոյսն երկնաւոր, մի՛ պատահեսցէ մեզ խաւարն արտաքին:

 5:103 But since we have seen the heavenly light with open eyes, let not the outer darkness befall us:

5:104 Զի ոյք էին ի խաւարի, եկն առ նոսա լոյսն ճշմարիտ. կուրացեալք վրիպեցան ի կենացն, իսկ որք ընկալայքդ հաւատովք, որդիք էք եւ ոչ աւտարախորթք, սիրելիք եւ ոչ թշնամիք, բաժանորդք եւ ժառանգորդք վերին իմանալի քաղաքին:

 5:104 For to those who were in darkness has come the true light. The blind have been deprived of life, but you who received the light with faith are sons and not bastards, friends not enemies, sharers and inheritors of the supernal and spiritual city:

5:105 Անդ է առաջնորդ փրկութեան մերոյ. աստ քաջութեամբ նահատակեցաւ, եւ զնոյն ուսոյց ամենայն նիզակակից գործակցաց իւրոց Առաքելոց. ընդ որս եւ դուք էք այսաւր կրկին երեւեալ, աւրհնեալք հաւատովք ընդդէմ աներեւոյթ թշնամւոյն, պատենազէն զրահիւք դէմ ընդդէմ ընկերակից սատանայական գործոյն:

 5:105 The leader of our salvation is here. Here he bravely fought to the death and taught the same to his fellow warriors and companions, the Apostles. Blessed by faith, you too will again appear with them today in opposition to the invisible enemy; armed with breastplates you will oppose the allies of Satan’s work:

5:106 Եւ եթէ այսպէս եւ եթէ այնպէս, զերկոսեան կողմանսն ի պարտութիւն մատնէք, որպէս եւ Տէրն ինքնին արար աշխարհի. թուեցաւ թէ մեռաւ, այլ նա յայնժամ տարաւ զկատարեալ նահատակութիւնն. զախոյեանն ընկէց, զպատերազմն եհար, զթշնամիսն ցրուեաց, զաւարն ժողովեաց, զգերիսն դարձոյց, զպարգեւսն բաշխեաց ամենայն սիրելեաց իւրոց ի ձեռն իւրաքանչիւր առաքինութեան:

 5:106 In one way or another you will bring both sides to defeat, as the Lord himself did for the world. It seemed that he had died, but he then bore off the prize of complete victory; he threw down the champion, won the battle, scattered the enemy, amassed plunder, restored the captives, and distributed gifts to all his friends in proportion to each one’s valor:

5:107 Գիտէք դուք ամենեքեան, յառաջ ժամանակաւ հասեալ ձեր ի գործ պատերազմի, թէպէտ եւ էր ձեր սովորութիւն՝ քահանայից հանապազորդել ի մէջ բանակիս, ի ժամ ճակատուցն յանձնեալ ձեզ ի նոցանէ աղաւթիւք՝ յամուր տեղւոջ թողուիք զնոսա, իսկ այսաւր եպիսկոպոսք եւ երիցունք եւ սարկաւագունք, սաղմոսերգողք եւ գրակարդացք իւրաքանչիւր կարգեալ կանոնաւ՝ իբր վառեալք զինու եւ պատրաստեալք ի պատերազմ, կամին ընդ ձեզ յարձակել հարկանել զթշնամիսն ճշմարտութեան:

 5:107 You all know that in former times, when you went out to war you had the custom that priests would always be in the camp; and at the hour of battle, relying upon their prayers, you would leave them in a safe place. But today bishops, priests and deacons, singers of the psalms and readers of Scripture, each in his own canonical rank, like armed men ready for battle, wish to attack with you and smite the enemies of the truth:

5:108 Եւ եթէ մեռանել եւս հասանէ ի նոցանէ, սակայն եւ յայնմանէ ոչ են զանգիտելոց. քանզի լաւագոյն զմեռանելն կամին քան զմեռուցանելն:

 5:108 Even if they may be killed by them, yet they will not be afraid of that because they prefer to die than to kill:

5:109 Որպէս զի կրկին աչս ստացեալ ունիցին. հաւատոյ աչաւք զքարկոծանս մարգարէիցն տեսանեն, եւ մարմնոյ աչաւք զքաջութիւն ձերոյ նահատակութեանդ:

 5:109 It is as if they had gained double vision: with the eyes of faith they see the stoning of the prophets, and with the eyes of the body the valor of your heroism:

5:110 Մանաւանդ թէ ի ձեզ զերկոսեան իսկ տեսանեմք. քանզի եւ դուք իսկ տեսանէք զչարչարանս սուրբ առաքելոցն եւ զսպանմունս զամենայն սուրբ մարտիրոսացն, որոց մահուամբն հաստատեցաւ սուրբ եկեղեցի, եւ հեղումն արեան իւրեանց եղեւ ի պարծանս վերնոցն եւ ներքնոց:

 5:110 Moreover, we see that you have this double vision. For you see the torments of the holy Apostles and the murders of all the saintly martyrs by whose death the holy church was strengthened; the shedding of their blood was a cause of boasting for those above and those below:

5:111 Արդ մինչեւ ի գալուստն երկրորդ՝ նոյն նահատակութիւն կատարի չարչարանաւք:

 5:111 Now until the Second Coming the same heroism will be performed under torment:

5:112 Ցայս վայր խաւսեցաւ ի գիշերին յայնմիկ սուրբ երէցն Ղեւոնդ, եւ փառատրելով կատարեաց՝ զԱմէնն ասելով:

 5:112 All this the holy priest Ḷevond spoke that night; he ended with a blessing, saying “Amen:

5:113 Եւ սեղան ուղղեալ՝ զամենասուրբ խորհուրդն կատարեցին. ուղղեցին եւ աւազան, եւ եթէ գոյր ոք երախայ ի բազմութեան զաւրուն՝ զգիշերն ամենայն մկրտեցին. եւ ընդ առաւաւտս սուրբ աւրինացն հաղորդեցան, եւ այնպէս լուսազգեստք եղեն՝ որպէս ի տերունեան մեծի սուրբ զատկին:

 5:113 Setting up an altar they celebrated the most holy Liturgy. They also put up a font, and throughout the night baptized any catechumens in the army. In the morning these received Holy Communion and were clothed with light as on the Lord’s great festival of holy Easter:

5:114 Եւ մեծաւ զուարճութեամբ եւ յոյժ խնդութեամբ աղաղակեաց ամենայն բազմութիւն զաւրացն եւ ասեն. «Հաւասարեսցի մահս մեր ընդ մահու արդարոցն, եւ հեղումն արեան մերոյ ընդ արիւն սուրբ մարտիրոսացն. եւ հաճեսցի Աստուած կամաւոր պատարագաւս, եւ մի՛ տացէ զեկեղեցի իւր ի ձեռս հեթանոսաց:

 5:114 With much joy and great happiness, the whole host of the army cried out, saying: “May our death equal the death of the just and the shedding of our blood that of the blood of the holy martyrs. May God be pleased with our willing sacrifice and not deliver his church into the hands of the heathen:

5:115 Յետ այսորիկ իբրեւ ետես զաւրավար գնդին Պարսից, եթէ հատան պատգամաւորքն ի միջոյ խաբել զնոսա, եւ բարձաւ յոյս ակնկալութեան իւրոյ ցրուել զնոսա յանքակ միաբանութենէն, յայնմ ժամանակի յառաջ կոչէր զանաւրէնն Վասակ եւ զամենայն ուրացեալ իշխանսն, որ էին ընդ նմա յաշխարհէն Հայոց. հարցանէր զնոսա, եւ ուսանէր ի նոցանէ զհնարագիտութիւն յաղթութեան:

 5:115 After this, when the general of the Persian army saw that there were no messengers left to deceive them and that his expectation and hope of separating them from the indissoluble union had failed, then he summoned the impious Vasak and all the apostate nobles from Armenia who were with him. He questioned them to discover what means of victory there might be:

5:116 Եւ իբրեւ ուսեալ տեղեկացաւ զառն առն իւրաքանչիւր քաջութիւնս, կոչէր եւ զբազումս ի զաւրագլխացն՝ որ էին ընդ իւրով ձեռամբ, եւ հրամայէր ածել զառաջեաւ զերամակս փղացն, եւ ի գունդս գունդս զգազանսն բաժանէր, եւ առ մի մի փիղ երեք հազար սպառազէնք, թող զայլ զաւրսն ամենայն:

 5:116 On being informed about each man’s individual valor, he summoned many of the generals under his authority and ordered them to bring forward the companies of elephants. These he divided into various groups, and he assigned to each elephant three thousand armed men in addition to all the other troops:

5:117 Խաւսէր եւ ընդ մեծամեծսն արքունի հրամանաւ եւ ասէր. «Յիշեցէ՛ք այր իւրաքանչիւր զպատուէր մեծ թագաւորին, եւ դի՛ք առաջի զանուն քաջութեան. ընտրեցէ՛ք զմահ քան զկեանս վատութեամբ:

 5:117 He addressed the greatest nobles at the king’s behest, saying: “Each of you remember the command of the great king and set as your goal the fame of bravery. Choose death over a cowardly life:

5:118 Մի՛ մոռանայք զեւղն եւ զպսակն եւ զուռսն եւ զառատաձեռն պարգեւսն, որ շնորհի ձեզ յարքունուստ:

 5:118 Do not forget the oil, the crown, the laurels, and the liberal gifts which will be granted you from the royal treasury:

5:119 Տեարք էք իւրաքանչիւր գաւառաց, եւ ունիք իշխանութիւն բազում. դուք ինքնին գիտէք զքաջութիւն աշխարհին Հայոց, եւ զառն առն իւրաքանչիւր նահատակութիւն արութեան. գուցէ ձեր ի պարտութիւն մատնեալ՝ կենդանեաւ վրիպիցիք ի մեծ կենացն զոր ունիցիք:

 5:119 You are lords each of your own province, and you possess great power. You yourselves know the bravery of the Armenians and the heroic valor of each one of them. If perchance you are defeated, though alive you will be deprived of the great property you now have:

5:120 Յիշեցէ՛ք զկին եւ զորդիս ձեր, յիշեցէ՛ք զսիրելի բարեկամս ձեր. գուցէ ոտնհար լինիցիք յարտաքին թշնամեացն եւ ողբակիցք ի ներքին սիրելեացն:

 5:120 Remember your wives and children, remember your dear friends. Perchance you will be trampled by your enemies from abroad and be joined in grief by your friends at home:

5:121 Նա եւ յուշ եւս առնէր նոցա զբազում ընկերակիցս փախուցեալս, որք թէպէտ եւ ի պատերազմէն ապրեցան, սրով ընկալան զվճիռ մահուն իւրեանց. ուստերք եւ դստերք եւ ամենայն ընտանիք իւրեանց յանաշխարհիկս գրեցան, եւ ամենայն հայրենի գաւառք հատան ի նոցանէ:

 5:121 Likewise, he reminded them of their many companions who had fled; although they survived the battle, they had received the penalty of death by the sword. Their sons and daughters and their entire families had been banished, and all their ancestral lands taken from them:

5:122 Զայս ասէր, եւ առաւել քան զսոյն սաստկացուցանէր զհրամանն արքունի:

 5:122 Such were his words, and even more strongly did he emphasize the royal orders:

5:123 Կարգէր կազմէր զզաւրսն ամենայն, եւ տարածանէր երկայնէր զճակատն յերկայնութիւն դաշտին մեծի:

 5:123 He set in order the whole army and extended his battle line all the way across the great plain:

5:124 Եւ իւրաքանչիւր գազանացն յաջմէ եւ յահեկէ զերեքհազարեան սպառազէնսն պատրաստէր, եւ զընտիր ընտիր նահատակացն շուրջ զիւրեաւ գումարէ՛ր. եւ այսպէս ամրացուցանէր զգունդն Մատեան իբրեւ զաշտարակ մի հզաւր եւ կամ իբրեւ զբերդ մի անմատոյց:

 5:124 He disposed the three thousand armed men to right and left of each elephant, and surrounded himself with the elite of his warriors. In this fashion he strengthened the center like a powerful tower or an impregnable castle:

5:125 Նշանս բաշխէր, դրաւշս արձակէր, եւ ի ձայն մեծի փողոյն պատրաստ հրամայէր լինել:

 5:125 He distributed banners, unfurled flags, and ordered them to be ready at the sound of the great trumpet: