14:0 Եւ այնուհետեւ միաբանեալ գնացին ի դուռնն, եւ երթեալք անդր յանդիման եղեն արքային Պարսից Վռամայ:

 14:0 Thereafter, united, (the naxarars] went to the court and later stood in the presence of the Iranian king Vahram:

14:1 Ընդ որս էր եւ երէց մի Սուրմակ անուն ի գաւառէն Բզնունեաց, ի գեղջէն որ կոչի Արծկէ, ի տոհմէ քահանայից գաւառին մեկուսանայր. որոյ միաբանեալ ընդ նախարարսն Հայոց, ճեղքեալ ի խրատուէ սրբոյ հայրապետին Սահակայ` խաւսէր բանս անհանճարս եւ առաւել աղտեղիս քան զամենայն նախարարսն Հայոց զթագաւորէն Արտաշեսէ առաջի աւագորերոյն Պարսից. շնորհ առնելով նախարարացն Հայոց` յաղագս խոստանալոյ նմա ոմանց յաւագանւոյն Հայոց զաթոռ կաթողիկոսութեան աշխարհին Հայոց:

 14:1 Among them was a presbyter named Surmak from the Bznunik’ district, from the village known as Arcke. He was descended from the line of the district’s priests. Having allied with the Armenian naxarars, and having broken with the counsel of the blessed patriarch Sahak, he spoke more coarsely and crudely about king Artashes in the presence of the Iranian nobles than did all the Armenian naxarars. He befriended the Armenian naxarars because some of the Armenian nobles had promised him the throne of the kat’oghikosate of the land of Armenia:

14:2 Եւ ծանուցեալ նախագոյն զպատճառս տրտնջոյն իւրեանց Սուրենայ եւ այլ աւագանւոյն Պարսից. քանզի Սուրէնն պահլաւ` էր ի ժամանակին յայնմիկ հազարապետ դրանն արքունի. եւ հանդերձ նովաւ եւ այլ մեծամեծաւք դրանն հասուցին զբանս ամբաստանութեանն առ Վռամ արքայն Պարսից:

 14:2 First they informed Suren and other Iranian nobles about the cause of their unhappiness, since Suren Pahlaw, at that time was hazarapet of the royal court. He and others of the court grandees saw to it that the complaint reached Vahram, king of Iran:

14:3 Եւ լուեալ արքային Պարսից այնպիսի բողոք յազատանւոյն` ոչ թոյլ տայր նոցա խաւսել առ վայր մի առանց գալոյ ոսոխին ի դուռնն:

 14:3 When the king of Iran heard such protest from the azatuni he did not permit them to speak a moment before (their] adversary had come to court:

14:4 Վաղվաղակի դեսպան արարեալ զթագաւորէն Հայոց զԱրտաշեսէ՝ առ ինքն ճեպով գալ հրամայէր. գալ ընդ նմա գրէր եւ մեծի քահանայապետին Հայոց Սահակայ:

 14:4 He immediately sent an emissary to king Artashes of Armenia ordering (Artashes] to come to him at once. He wrote that the great patriarch of Armenia, Sahak, was to come with him:

14:5 Եւ եկեալ նոցա ի դուռն` հարցանէր նախ առանձին արքայն Պարսից զթագաւորն Հայոց զԱրտաշէս, եթէ «Զի՞նչ են իրքդ, յաղագս որոյ ամբաստանեն զքէն նախարարքդ Հայոց:

 14:5 When they had come to court, the king of Iran first questioned Artashes king of Armenia separately, as king: “What happened that the naxarars of Armenia are accusing you:

14:6 Եւ նորա պատասխանի տուեալ ասէր, եթէ «Ամենեւին ոչ գիտեմ, զի՛նչ խաւսին եւ չարախաւսեն դոքա զինէն. այլ որպէս սովոր են ի բնէ թշնամանել զտեարս իւրեանց` ըստ նմին աւրինակի եւ այժմ կամին կատարել զչար կամաց իւրեանց զխնդիրս. քանզի միշտ իշխանափոխք լեալ են եւ տիրատեացք:

 14:6 He replied: “I have no idea what slander they are saying about me. But it is their natural custom to be hostile to their own lords. Following their custom, they now want to implement this wicked deed. For they have always changed their princes and have hated their lords:

14:7 Եւ թագաւորն Արեաց Վռամ հրաման տայր` միայն ընդ միայն կոչել առ ինքն զսուրբ կաթողիկոսն Հայոց զՍահակ. քանզի մեծարէր զնա, նախ` վասն ազգականութեան առնն, եւ դարձեալ` զի առաջի անհաւատիցն յարգոյ եւ պատուական ցուցանէր զսուրբ ծառայս իւր Աստուած. եւ հարցեալ զերանելի կաթողիկոսն` կամէր լսել ի նմանէ զամենայն բանիցն զչարախաւսացն թագաւորացն Հայոց:

 14:7 Then Vahram, king of the Aryans, commanded that the blessed kat’oghikos of Armenia be summoned into his presence alone. For he exalted him first, because of the man’s lineage, and second, because God shows his blessed servants to be respected and revered in the presence of unbelievers. (Vahram] inquired of the venerable kat’oghikos, hoping to hear him (confirm] all the words of the slanderers of Armenian kings:

14:8 Իսկ նորա պատասխանի արարեալ ասէր, եթէ «Ոչ գիտեմ, զի՛նչ խաւսին նոքա զնմանէ. նոքին իսկ ասասցեն, եւ դուք լուարուք ի նոցանէ. եւ որպէս ասենն առաջի ձեր` յանձինս իւրեանց ընդունին զհատուցումն. զիս ինչ այդպիսի խնդիրս բանից մի՛ հարցանէք. զի ոչ ինչ լսելոց էք յինէն յաղագս չարախաւսութեանդ այդորիկ չար ինչ եւ կամ բարի:

 14:8 But (Sahak] responded: “I do not know what they say about him. Let them speak, and you listen to it from them. And may they themselves be requited according to what they say in your presence. Do not ask me anything about that matter, for you will hear nothing from me of slander, be it good or bad:

14:9 Ապա կոչէր առ ինքն թագաւորն Վռամ զՍուրէն պահլաւն, զիւր զհազարապետն, որ ազգակից եւ տոհմակից էր մեծի քահանայապետին Սահակայ, որպէս զի միաբանեալ եւ նա ընդ այլ նախարարսն Հայոց` վկայեսցէ չարախաւսութեան նոցա, եւ պատուեալ բազում պարգեւաւք եւ մեծապէս շքեղութեամբ դարձցի յիշխանութիւն կաթողիկոսութեան իւրոյ եւ յաշխարհ:

 14:9 King Vahram then summoned Suren pahlaw his hazarapet who was of the same azg and tohm as the great patriarch Sahak to get (Sahak] also to unite with the other naxarars of Armenia, to testify to their slander. Then he would be returned to the authority of his kat’oghikosate and land, covered with many honors and in great luxury:

14:10 Եւ Սուրենայ բերեալ զպատգամն զարքայի առ երանելին Սահակ` խոստանայր նմա ըստ ասացածին Վռամայ շքեղութիւն մեծ եւ աւգուտ գտանել ի թագաւորէն:

 14:10 Suren took the king’s message to the venerable Sahak promising him, as Vahram said, great luxury, and saying he would benefit from the king:

14:11 Թէ հաւանեալ, ասէ, կամաց նորա, տացես վկայութիւն նախարարացն Հայոց` մեծարեալ բազում պատուովք դառնաս յիշխանութիւնդ. ապա եթէ այլազգագոյն ինչ խորհիս յամառեալ` եւ զքո կաթողիկոսական տունն կորուսանես ի քէն եւ յիշխանութենէդ զոր ունիս` մերժեալ լինիս. եւ ես վասն զի ազգակից քո եմ` եւ զբարին քո կամիմ, եւ ոչ թեթեւութեամբ տամ քեզ այսպիսի սիրոյ խրատ:

 14:11 If you consent and do as he wants—to confirm the testimony of the Armenian naxarars—you will return to your authority, exalted by many honors. But if you stubbornly resist and do otherwise, you will lose your kat’oghikosal tun and will be rejected from your authority. Because we are of the same azg, I want what is good for you. It is not lightly that I give you this loving advice:

14:12 Եւ այսպիսի բանիւք ջանայր հաւանեցուցանել զսուրբ հայրապետն զՍահակ. քանզի կամէին բառնալ ի միջոյ զթագաւորութիւնն Հայոց:

 14:12 With such words did (Suren] try to persuade the blessed patriarch Sahak. For they wanted to do away with the kingdom:

14:13 Իսկ սուրբն եւ բնաւ իսկ յանձն ոչ առնոյր այսպիսի բանից` տալ վկայութիւն իշխանացն Հայոց. այլ հաստատեալ ի նոյն միտս` ասէր, եթէ «Ես զԱրտաշեսի զայդպիսի ինչ զվատթարութիւն ոչ գիտեմ, որով թէ արժան է ի ձէնջ դատելոյ եւ անարգանաց. զի թէպէտ եւ ըստ սրբասէր մերոց աւրինաց անարգանաց արժանի է եւ անգոսնելոյ, այլ ըստ հրամանի ձեր աղտեղասէր աւրինացդ` գովութեան արժանի է եւ մեծարանաց:

 14:13 But the holy man would in no way consent to such words and confirm the testimony of the Armenian princes. Rather, holding firm to his beliefs, he note: “I know of no evil committed by Artashes which merits trial and contempt by you. For though according to our holy faith he is worthy of dishonor and disgrace, according to your polluted faith, he deserves praise and exaltation:

14:14 Եւ լուեալ զայս պատասխանի Սուրենայ ի մեծ հայրապետէն Հայոց Սահակայ յիւրմէ տոհմակցէն, եւ պատմեալ թագաւորին Արեաց` ի ցասումն զայրացման գրգռեալ թագաւորն` հրաման տայ այնուհետեւ յանդիման բազմամբոխ ատենին հարցանել զնախարարսն Հայոց եւ զԱրտաշէս:

 14:14 When Suren heard this reply from Sahak, the great patriarch of Armenia, a man of his own tohm, he went and related it to the king of the Aryans. The king became furiously enraged and ordered that the Armenian naxarars and Artashes should be questioned before the great multitude of the tribunal:

14:15 Եւ կուտեալ իշխանացն Հայոց բազում աղտեղաբանութիւնս եւ ազգի ազգի խաւսս անարժանութեան ի վերայ թագաւորին իւրեանց. քանզի ոչ եթէ ի նմա եղեալ զիրսն խաւսէին, այլ եւս յաւելուածովք ըստ աւրինի թշնամութեան կուտէին ի վերայ նորա բազում վնաս. որ թէպէտ եւ յուրաստ եղեալ Արտաշեսի, թէ չէ այդպէս` ոչ հաւատացին լսողքն, եդեալ զկամս իւրեանց` բառնալ ի միջոյ զթագաւորութիւնն յԱրշակունեաց ազգէն:

 14:15 The princes of Armenia heaped many obscenities and diverse unworthy remarks on their king, not talking about what had actually happened, but in a hostile manner causing him much damage through embellishments. Though they disowned Artashes, things were not as they said, and those listening did not believe them. But they had resolved to abolish the Arsacid line’s rule in the kingdom:

14:16 Մանաւանդ զի լուաւ թագաւորն Արեաց ամենայն աւագանեաւք դրանն ի դատախազացն Արտաշեսի, թէ բնաւ զի՞ իսկ եւս պիտոյ է թագաւոր. այլ իշխան պարսիկ ըստ ժամանակի եկեալ վերակացու լիցի մեզ, որ եւ զիւրաքանչիւր ուրուք ի մէնջ ծանուցեալ զհպատակութիւն եւ զանհպատակութիւն` ցուցցէ ձեզ:

 14:16 The Iranians wanted this all the more] when the king of the Aryans with all of the nobility of the court heard (the following remarks] from Artashes’ accusers: “What need is there any more for a king? Rather, let an Iranian prince come to oversee us from time to time and, learning of our loyalty or disloyalty, tell you about it:

14:17 Եւ լուեալ զայս Վռամայ հանդերձ աւագանւով դրանն` ոյժ ուրախանայր. եւ այնուհետեւ հրաման տայր վաղվաղակի ի բաց առնուլ զթագաւորութիւնն յԱրտաշեսէ. ընդ նմին եւ զտունն կաթողիկոսական ի սրբոյն Սահակայ` յարքունիս ունել, փոխանակ զի ոչ միաբանեցաւ տալ վկայութիւն ընդ նախարարսն Հայոց:

 14:17 When Vahram, and all the nobility of the court, heard this he was delighted and ordered immediately that Artashes be removed from the kingship. At the same time (he ordered] that the kat’oghikosal tun be taken from saint Sahak, and possessed by the court since (Sahak] had not joined in giving testimony with the naxarars of Armenia:

14:18 Եւ այսպէս վճարեալ` հրաման Պարսից թագաւորին ի գլուխ ելանէր:

 14:18 So resolved, the order of the Iranian king was implemented:

14:19 Յայնմհետէ բարձաւ թագաւորութիւն յազգէն Արշակունեաց ի վեցերորդ ամի Արտաշեսի, ըստ բանի երանելւոյ առն Աստուծոյ մեծի քահանայապետին Ներսէսի, եւ անկաւ աշխարհս Հայոց ընդ լծով ծառայութեան անաւրէն իշխանութեան Պարսից:

 14:19 Thereafter the rule was taken from the Arsacid line in the sixth year of Artashes. This happened in accordance with the word of the venerable man of God, the great patriarch Nerses. And the land of Armenia fell under the burden of servitude to the impious authority of the Iranians:

14:20 Եւ առեալ գինս իշխանացն Հայոց ի թագաւորէն Պարսից, ընդ մատնութեանն Արտաշեսի, պատիւս եւ մեծութիւնս, նման արծաթոյն զոր առին ընդ Յովսեփայ եղբարքն, ընդ մատնութեանն իսմայէլացի վաճառականացն, եւ այսպէս հրաժարեալք ի դրանէ` եկին յաշխարհն իւրեանց:

 14:20 Resembling the silver which Joseph’s brothers took from the Ismaelite merchants for him, so for betraying, a price was paid by the kings of Iran to the Armenian princes, (and they were also given] honors and greatness. Thus, leaving the court, they came to their own land: