3:51 Նա եւ մեղադիր եւս յոյժ լինէին նոցա, եթէ «Ի կռիւն ընդէ՞ր ոչ եկիք պատրաստութեամբ:

 3:51 But the Armenians also blamed them severely: “Why did you not come prepared for battle:

3:52 Եւ իբրեւ յառաջնումն ինչ ոչ հնարէին զմիմեանս հաւանեցուցանել, ապա գունդ բազում գումարէին, եւ անդէն յարձակեալ հասանէին ի սահմանս տէրութեանն Պարսից. եւ զբազում գաւառս հարեալ, բազմագոյն եւս գերի առեալ տանէին յաշխարհն իւրեանց, եւ յայտնի ցուցանէին թագաւորին զմիաբանութիւնն զոր ունէին ընդ գնդին Հայոց:

 3:52 Although in the beginning they found no way to reach mutual agreement, later the Huns gathered a numerous force and attacked the borders of the Persian empire. They ravaged many provinces, took very many prisoners back to their own country, and clearly showed to the king their unity with the Armenian army:

3:53 Իսկ իբրեւ այս ամենայն ազդումն հասանէր առ զաւրավարն Պարսից, սրտմտեալ զայրանայր, եւ մեծաւ բարկութեամբ կուտէր զվնասն ի վերայ անաւրինին Վասակայ, իբր թէ նա իցէ սկիզբն եւ առաջնորդ ամենայն չարեացն, որ գործեցան:

 3:53 When news of all this reached the Persian general, he erupted in anger; in his great wrath he piled the blame on the impious Vasak as being the cause and author of all the calamities:

3:54 Եւ անդէն չու արարեալ խաղայր գնայր հասանէր յաշխարհն Պարսից. գրէր եւ ցուցանէր յարքունիս զամենայն ստուգութեամբ, եւ զվնաս գործոյն արկանէր զուրացելովն:

 3:54 Then he set off and went to Persia, giving the court a full and accurate account in writing and throwing the blame on the apostate:

3:55 Իբրեւ լուաւ թագաւորն զամենայն աւեր աշխարհին, եւ ստուգեաց զիրս մեծի պատերազմին, բեկանէր անկանէր ի մեծ խրոխտալոյն, եւ լռեալ դադարէր ի հանապազորդ եւ ի խաբեբայ խորհրդոցն. յուզէր եւ քննէր զվրիպումն անհանճար գործոյն, եւ կամէր տեսանել՝ ասելով. «Ո՞ ոք իցէ, որ զիս ճշմարտութեամբ ի վերայ իրացդ հասուսցէ:

 3:55 When the king heard of all the devastation of the country and had been accurately informed about the outcome of the great battle, he desisted from his arrogant boasting; he kept silent and refrained from his perpetual deceitful scheming. He inquired into the failure of that imprudent affair, and wishing to find out, note: “Who might there be who could inform me truthfully about these matters:

3:56 Իսկ որ էր գիտակ անաւրէն գործոյն անդէն ի դրան արքունի, նոյն հազարապետն Միհրներսեհ, յառաջ մատուցեալ ասէ ցթագաւորն. «Զայդ ես ասեմ քեզ, արքայ քաջ. եթէ կամիս ստուգութեամբ լսել զարդարն, որք գլխաւորք քրիստոնէիցն են ի Հայս, տուր կոչել, եւ գան յաւժարութեամբ եւ ասեն քեզ զամենայն արդարութեամբ:

 3:56 Now the person at court who knew about the impious venture was the hazarapet Mihrnerseh; he came forward and said to the king: “I can tell you that, noble sovereign. If you wish to hear the plain truth, have the leaders of the Christians in Armenia summoned. They will willingly come and explain everything to you accurately:

3:57 Յայնժամ զմի ոմն յաւագ նախարարացն՝ Ատրորմիզդ անուն, որոյ իշխանութիւնն իսկ խառն էր ընդ Հայոց աշխարհին եւ գործակից էր զաւրավարին ի նմին պատերազմի, գրէր եւ յանձն առնէր նմա զաշխարհն Հայոց մարզպանութեամբ:

 3:57 Then the king wrote to one of the greatest nobles, Atrormizd by name, whose principality touched on the land of Armenia and who had cooperated with the general in that war, and he appointed him governor of the land of Armenia:

3:58 Եւ զՄուշկան Նիսալաւուրտ հանդերձ ամենայն մնացեալ զաւրուն գումարէր յաշխարհն Աղուանից եւ Լփնաց եւ Ճղբաց եւ ի Հեճմատակաց եւ ի Թաւասպարաց եւ ի Խիբիովան, եւ յամենայն ամրականս, զորս աւերեալ էր գնդին Հոնաց վասն ուխտին Հայոց:

 3:58 He despatched Mushkan Nisalavurt with all the surviving troops to the lands of the Aluank and Lpink and Chiḷbk and to Hechmatakk and Tavaspark and Khibiovan, and to all the fortresses which the army of the Huns had destroyed because of their pact with the Armenians:

3:59 Որպէս եւ յոյժ իսկ տրտմեալ էր թագաւորն, ոչ միայն ընդ աւեր աշխարհացն եւ ընդ անկանել զաւրացն, այլ եւս առաւել ընդ աւերել պահակին, զոր ի բազում ժամանակաց հազիւ ուրեմն կարացին շինել. եւ յայնմ ժամանակի դիւրաւ առեալ քանդեցաւ, որում եւ չէր իսկ ակնկալութիւն շինութեան:

 3:59 The king was exceedingly chagrined, not only over the ravaging of the lands and the loss of troops, but even more at the destruction of the Pass: only with difficulty over a long time had they been able to fortify it, but then it had been taken easily and razed, and there was no likelihood of its being rebuilt:

3:60 Իսկ զՎասակ հանդերձ գլխաւոր քրիստոնէիւքն ի Դուռն հրամայեաց կոչել:

 3:60 So, he ordered Vasak, with the leading Christians, to be summoned to court:

3:61 Արդ եկն եմուտ մարզպանն Ատրորմիզդ յաշխարհն Հայոց սիրով խաղաղութեամբ:

 3:61 The marzpan Atrormizd arrived in Armenia with goodwill and in peace:

3:62 Հրամանաւ արքունի կոչեաց առ ինքն զՍահակ սուրբ եպիսկոպոսն Ռշտունեաց, ուսանել ի նմանէ զիրացն ամբաստանութիւն:

 3:62 Following the king’s orders, he summoned Sahak, the saintly bishop of the Rshtunik, to learn from him details about the accusation:

3:63 Բայց թէպէտ եւ նորա աւերեալ էր ատրուշան մի, եւ բազում չարչարանաւք հարեալ էր զպաշտաւնեայս կրակին, ոչ ինչ զանգիտեաց գայ յատեան հրապարակին:

 3:63 And although the latter had destroyed a fire-temple and had greatly harassed the fire-worshipers, he did not hesitate to come to the public tribunal:

3:64 Դարձեալ եւ ի տանէն Արծրունեաց բարեպաշտաւն երէց մի Մուշէ անուն, որ առաջնորդ էր աշխարհին Արծրունեաց, աւերեալ էր եւ նորա զկրակատուն մի, եւ կապանաւք եւ տանջանաւք բազում չարչարանս անցուցեալ էր ընդ մոգսն. եւ սա ոչ ինչ զանգիտեաց, այլ կամաւ եկն եւ յանդիման եղեւ մարզպանին:

 3:64 Furthermore, a pious priest from the house of the Artsrunik, Mushe by name, who was a prelate in the land of the Artsrunik, had also destroyed a house of fire and inflicted many sufferings on the magi by imprisonment and tortures; yet he did not hesitate either, but willingly came and presented himself to the marzpan:

3:65 Եւ երկու եւս այլ քահանայք երանելիք, որոց անուանքն են Սամուէլ եւ Աբրահամ. քանդեալ էր եւ սոցա զատրուշանն յԱրտաշատ եւ յառաջագոյն ըմբռնեալ էին ի կապանս յուրացեալն Վասակայ. ածին եւ զնոսա առ առաքինի ընկերսն:

 3:65 Two other blessed priests, called Samuel and Abraham, had destroyed the fire-temple in Artashat and earlier had been imprisoned by the apostate Vasak; they also were added to the company of their virtuous companions:

3:66 Եւ ժողովեցին եւս ի նոյն տեղի զմեծն Յովսէփ եւ զՂեւոնդ եւ զՔաջաջ եւ զԱրշէն:

 3:66 They also brought to the same place the great Yovsep and Ḷevond and Kajaj and Arshen:

3:67 Եւ իբրեւ ուսաւ եւ տեղեկացաւ յամենեցունց մարզպանն, գրեաց եւ եցոյց յարքունիս զամենայն ճշմարտութեամբ, որպէս զիարդ լուաւ ի բերանոյ նոցա:

 3:67 When the governor had gained information from them all, he wrote an accurate account of everything to the court, just as he had heard it from their mouths:

3:68 Բայց Վասակ թէպէտ եւ յառաջագոյն հասեալ էր ի Դուռն, ըստ կամաց իւրոց այլ ընդ այլոյ երթեալ պատմէր զամենայն ստութեամբ, սակայն ի միտս թագաւորին ոչ կարէր զանձն արդարացուցանել. այլ պատասխանի արար նմա եւ ասէ. «Յորժամ քրիստոնեայքն եւս եկեսցեն՝ հասարակաց լուայց յատենի:

 3:68 Now although Vasak had previously arrived at court and had narrated everything falsely, twisting the facts as he pleased, yet he had been unable to justify himself to the satisfaction of the king, who responded: “When the Christians also arrive, I shall hear you all together at the tribunal:

3:69 Իսկ զսուրբ քահանայսն՝ վասն զի կապանաւք տանէին, յետ երկուց ամսոց եւ քսան աւուր հասանէին ի ձմերոցն արքունի:

 3:69 But since they were bringing the holy priests in bonds, it was two months and twenty days before they reached the winter palace:

3:70 Իբրեւ լուաւ մեծ հազարապետն, եթէ ածին զնոսա ի քաղաքն, ինքնին իսկ ականատես լինէր նոցա:

 3:70 When the great hazarapet heard that they had been brought into the city, he interviewed them himself:

3:71 Բայց թէպէտ եւ տեղեկութեամբ լսէր ի նոցանէ զամենայն, ոչ կարէր ձեռն արկանել եւ չարչարել զնոսա, քանզի բազումք ի նախարարացն Հայոց դեռ եւս բռնացեալ ունէին զամուրս աշխարհին, եւ դեռ եւս մարզպանն յերկիւղի էր:

 3:71 But although he was informed about everything by them, he was unable to lay hands on them or torture them because many of the Armenian nobles were still in control of the fortresses of the land and the governor was still fearful:

3:72 Վասն որոյ զգուշութեամբ հրամայեաց պահել զսուրբսն, եւ զաշխարհն հրամայէր սիրով նուաճել. վասն որոյ եւ ինքն իսկ շրջէր եւ ժողովէր եւ շինէր ուխտիւ հաստատութեան:

 3:72 Therefore, he ordered the holy ones to be guarded carefully and he commanded the country to be subdued with goodwill. So, the governor himself went around, assembled gatherings, and began restoration with firm promises:

3:73 Եւ եպիսկոպոսացն հրաման տայր ունել զիւրաքանչիւր իշխանութիւնս, եւ ըստ առաջին սովորութեանն պաշտել յայտնութեամբ, եւ համարձակ եւս գալ ի հրապարակ:

 3:73 He ordered the bishops to occupy each his own see, to conduct worship openly according to former custom, and to come out freely in public:

3:74 Նա եւ ընծայից եւ պատարագաց արժանի առնէր թողուլ զառաջեաւ:

 3:74 He even allowed them to receive gifts and offerings as before:

3:75 Եւ քանզի բազում գաւառս առեալ եւ աւերեալ էր զաւրականին, թողուլ հրամայէր զհարկս աշխարհին. եւ զայրուձին եւս զարքունի թեթեւացոյց առ ժամանակ մի:

 3:75 Since the soldiers had occupied and plundered many provinces, he ordered the taxes of the country to be remitted and he even reduced the burden of the royal cavalry for a time: