Ասողիկ 1-8 Asoghik

8:0 Յաղագս թագաւորութեանն Աշոտոյ՝ որդւոյ Աբասայ, եւ որ ինչ յաւուրս նորա գործեցաւ. եւ շինուածք սրբութեան տեղեացն:	8:0 About the reign of Ashot, the son of Abas, and about what happened in his time. The construction of St. places:
8:1 Եւ զկնի Աբասայ թագաւորեաց Աշոտ որդի նորա, որ եւ Շահանշահ կոչիւր՝ [ԻԵ] ամս:	8:1 After Abas, his son Ashot, nicknamed Shahanshah, reigned and (ruled) for [25] years:
8:2 Եւ Մուշեղ եղբայր նորա առ նովաւ թագաւորեաց ի Կարս:	8:2 In his time, Mushegh, his brother, reigned in Kars:
8:3 Այս Աշոտ խաղաղասէր բարուք կալեալ զաշխարհս Հայոց՝ խոնարհութեամբ եւ ողորմածութեամբ զանցոյց զամենեքումբք, վասն զի զգոնջացեալսն եւ զկաղսն եւ զկոյրսն հաւաքէր առ ինքն եւ բարձակից ինքեան առնելով ի խրախճանութիւնսն. զոմանս ի նոցանէ իշխանս եւ իշխանաց իշխանս եւ կիւրապաղատս անուանէր եւ զբաւսնոյր նոքաւք. եւ զքոսն կարմիր եւ զվէրս նոցա առաջի աչաց իւրոց փոխանակ զարդուց եւ ականց փայլելոց համարէր:	8:3 Ashot’s administration of Armenia was peaceful; he surpassed everyone with his meekness and mercy, for he gathered around him the crippled, the lame and the blind, making them interlocutors at his feasts and calling some princes, others princes of princes, still others kouropalates: so he made fun of them! He looked at their lichens and sores as if they were ornaments and shining gems:
8:4 Այլ եւ զբաժակն իւր թագաւորական ըմպելեաւք մատուցանէր նոցա, եւ յորժամ թարախ վիրաց նոցա խառնէր ընդ գինւոյն, յայնժամ զմնացորդս նոցա առեալ ինքն ճաշակէր:	8:4 He treated them from his cup filled with the royal drink and drank the rest of the wine mixed with the pus from their ulcers:
8:5 Եւ այնքան առատաձեռնութեամբ բաշխէր կարաւտելոց՝ մինչեւ ի մահուն իւրոյ ոչ լինել դրամ մի ի գանձատան նորա. այլ եւ զկապուտ զարդուցն եւ զբազմականացն եւ որմոց տայր կարաւտելոց:	8:5 He was so generous to those in need that after his death not even a penny was found in his treasury; everything that constituted the decoration of the seats and walls (of his palace) was distributed to the poor:
8:6 Եւ քաւեաց զմեղս իւր ողորմութեամբ եւ գթով տնանկաց:	8:6 Thus he cleansed his sins by almsgiving and compassion for the poor:
8:7 Յաւուրս սորա շինեցան կրաւնաւորանոցք, ճգնաւորականաց տեղիք Սեաւորդեաց աշխարհին, հաւասարակեացք, միաբանականք, ըստ յառաջասացեալ կանոնին սահմանադրութեան սրբոյն Բարսղի, որոց երկոցունց տեղեացն անուանք Հաղբատ եւ Սանահին հանդէպ միմեանց, միակրաւնք ի տան Աստուծոյ՝ [Շ-ոց] արանց:	8:7 In his time, monasteries, cloisters of ascetics were built in the land of Seawordik, (monasteries) cenobitic on the basis of the rules of the aforementioned charter of St. Basil. These are Haghpat and Sanahin, erected one against the other, containing [500] people:
8:8 Եւ առաջնորդ Սանահնի՝ Յովհաննէս գիտնական այրն Աստուծոյ, իսկ Հաղբատայ՝ Սիմէոն ճգնազգեաց ծառայն Քրիստոսի:	8:8 The rector of Sanahin was Yovhannes, a learned man of God; (by the abbot) Haghpat - the servant of God Simeon of a strict life:
8:9 Այլ Տէր Անանիա լցեալ զաւուրս իւր բարւոք ծերութեամբ՝ ի [ՆԺԴ] թուականին վախճանեցաւ:	8:9 Bishop Ananias, having reached a ripe old age, died in [414-965] year:
8:10 Եւ ապա եկաց կաթողիկոս Վահանիկն ի Բաղաց գաւառէ, որդի Ջուանշիրի իշխանի Բաղաց:	8:10 After him, Vahanik, from the district of Balk, the son of Juansher, prince of Balk, became the Catholicos:
8:11 Սա ընդ քաղկեդոնականս սիրելութիւն եւ հաճութիւն կամեցաւ առնել թղթովք: Յորոյ վերայ ժողովեցան կրաւնաւորքն Հայոց ի քաղաքն Անւոյ. Տէր Խաչիկ՝ Արշարունեաց եպիսկոպոս եւ հայր Պողիկարպոս՝ առաջնորդ Կամրջաձորոյ եւ հայրն Սարգիս՝ Հոռոմոսի վանաց վանական եւ հայր Ստեփանոս՝ Սեւանայ վանաց վանական, եւ այլ եպիսկոպոսունք եւ հարք բազումք:	8:11 He started a correspondence with the followers of the Council of Chalcedon, with whom he wanted to get closer; as a result of which the monastic Armenian clergy, (namely) Bishop of Arsharunik Bishop Xachik, Father Polycarpos - a monk of the Kamrjajsor Monastery, Father Sargis - a monk of the monastery, (called) Horomos vank, Father Stepanos (Stephan) a monk of the Sewan Monastery and other bishops and many fathers gathered in the city of Ani:
8:12 Իսկ Վահանիկն փախստեայ անկանի ի Վասպուրական, առ Ապուսահլ թագաւոր Վասպուրականի, որ էր որդի Գագկայ Արծրունւոյ:	8:12 Seeing this, Vahanik fled to Vaspurakan to Apusahl, the king of Vaspurakan, the son of Gagik Artsruni:
8:13 Իսկ ժողովն կամակցութեամբ Աշոտոյ Շահանշահի կաթողիկոս հաստատեաց Հայոց զՍտեփանոս վանական Սեւանայ:	8:13 Then the cathedral, with the consent of Shahanshah Ashot, approved Stepanos, a monk of Sewan, as the Armenian Catholicos:
8:14 Եւ յերկոցունց կողմանց նզովիւք լցին զաշխարհս Հայոց:	8:14 And from both sides, curses were generously poured on Armenia:
8:15 Իսկ Ստեփանոս վարդապետն մեծ, որ էր յաստիճան երանելւոյն Մեսրոբայ եւ հովուէր զարեւմտեայ կողմն Հայոց, ժողով բազմութեան կրաւնաւորաց արարեալ ի Տարաւնոյ, ի Հաշտենից, ի Ծոփաց եւ ի Խորձենոյ հանդերձ Մովսիսիւ վարդապետաւ եւ Բաբկենիւ ընտիր արամբ, որ էր յաշխարհէն Սիւնեաց՝ երթայր ի Վասպուրական՝ ի յանդիմանութիւն Վահանայ եւ Ապուսահլի:	8:15 The great vardapet Stepanos, who occupied the place of blessed Mesrop and ruled western Armenia, summoned many monks from Taron, from Hashteank, Copk, Xorjean, (among whom were) Moses vardapet and Babken, an excellent man from the land of Siwnik and ( accompanied by all of them) went to Vaspurakan to denounce Vahanik and Apusahl:
8:16 Իսկ նոցա վաղէսաբար արարեալ, ոչ տեսեալ զնոսա եւ ոչ լուեալ ինչ՝ հրամայեցին աքսորել ի յԱխթամար կղզի զՍտեփանոս եւ զՄովսէս վարդապետ եւ զհայր Բաբգէն:	8:16 But the latter, following the example of Valens, did not want to see or hear them, but ordered Stepanos, vardapet Movses and Father Babken to be sent to the island of Akhtamar:
8:17 Եւ ապա զհայր Բաբգէն եւ զՄովսէս արձակեալ եւ զՍտեփանոս ի Կոտորաց բերդն փոխեցին, որ եւ մեռաւ ի նմին, ոչ գիտեմ, թէ նենգութեամբ ինքեանց եւ թէ այլով պատճառաւ:	8:17 After that they freed Father Babken and Moses, and Stepanos was transferred to the fortress of Kotorots, where he died, I don’t know, only by treason, or in some other way:
8:18 Եւ ապա Վահանիկն եւ Ստեփանոս ի միում ամի վախճանեցան, եւ բարձաւ խռովութիւնն յաշխարհէս Հայոց:	8:18 In the same year, Vahanik also died, and thus all unrest in Armenia ceased:
8:19 Այլ յաւուրս Ռոմանոսի՝ Յունաց թագաւորի էր մաժիստրոս Նիկիփոռ եւ պատրիկ ԿիւռԺան, որք զարհուրեցուցանէին զամենայն Տաճկաստանեայս զաւրութեամբ իւրեանց:	8:19 In the days of Romanos [II], the king of Greece, was the master Nikephoros and the patrick Kwir-Zhan, who with their power terrified all the Arabs:
8:20 Եւ ի մեռանել Ռոմանոսին նոքա պաշարեալ էին զԱնաւարզայ եւ զՀալպ, զորս եւ առին իսկ:	8:20 After the death of Roman, they besieged Anavarba and Aleppo and took them:
8:21 Եւ թագաւորեաց ի Կոստանդնուպոլիս Մարինոս ոմն: Իսկ Նիկիփոռ եւ ԿիւռԺան ամենայն զաւրաւքն գան յեզր ծովուն Յունաց: Եւ մտեալ ԿիւռԺան ի Կոստանդնուպոլիս՝ ընկենու զՄարինոս եւ թագաւորեցուցանէ զՆիկիփոռ ի [ՆԺԲ] թուականին, որ թագաւորեաց ամս [Է]: Սա քաջապէս յաղթեաց իսմայէլական զաւրուն, յոլով քաղաքս հանեալ ի նոցանէ՝ զՄսիս ի [ՆԺԳ] թուականին, զՏարսոն ի [ՆԺԴ] թուականին:	8:21 Some Marinos reigned in Constantinople and Kiwr-Zan with all his troops appeared on the coast of the Greek Sea, entered Constantinople and overthrew Marinos. (Kiwr-Zan) enthroned Nikephoros in [412-963], who reigned for [7] years (from [963-969]). He won a great victory over the army of the Ishmaelites, took away many cities from them, in [413-964] Msis, and in [414-965] Tarsus:
8:22 Եւ ապա ի [ՆԺԵ] թուականին խաւարեցաւ արեգակն, եւ վախճանեցաւ Տարաւնոյ իշխանն Աշոտ: Եւ Տարաւնոյ Հոռոմք տիրեցին:	8:22 In [415=966] there was an eclipse of the sun; Ashot, the prince of Taron, died and the Greeks took possession of Taron:
8:23 Եւ ի [ՆԺԷ] թուականին Վարդ՝ եղբաւրորդի Նիկիփոռայ զաւրու ծանու գայ յԱպահունիս, պաշարէ զՄանազկերտ քաղաք. եւ առեալ զնա՝ ի հիմանց բրեալ խրամատեաց զպարիսպ նորա: Եւ ապա ի [ՆԺԸ] թուականին առնու զԱնտիոք՝ Մեծ քաղաք Ասորւոց:	8:23 In [417=968], Bardas, nephew (by brother) Nikephoros, came to Apahunik with a large army, surrounded the city of Manazkert and, taking it, destroyed the city walls to the ground; and in [418=969] he took the great Syrian city, Antioch:
8:24 Եւ ի նմին ամի սպան ԿիւռԺան զՆիկիփոռ ի պաղատանն նենգութեամբ թագուհւոյն՝ մաւր Վասլին, եւ ինքն թագաւորեաց [Զ] ամս: Իսկ Վարդ դուքսն մեծ՝ եղբաւրորդին Նիկիփոռայ, ապստամբեալ թագաւորեաց ի Ժռունգն:	8:24 In the same year Kiwr-Zan killed Nikephoros in the palace with the treacherous assistance of the queen, mother of Basil, and, having ascended the throne, (reigned) [6/7] years. But the great dux Bardas, the nephew of Nikephoros, revolted and reigned in Zhrung:
8:25 Ընդ որ պատերազմեալ յաղթողն ԿիւռԺան, յաղթեաց եւ էարկ զՎարդ ի բանտ ի կղզին: Եւ ինքն գնաց յաշխարհն Բուլղարաց՝ պատերազմել ընդ նոսա: Որոց զազգն Ռուզաց աւգնական առեալ՝ ելանեն ի մարտ ընդդէմ նորա. եւ ի ճակատելն ընդ միմեանս՝ զերկուս թեւս ճակատուն Յունաց վանէին Ռուզքն:	8:25 The victorious Kiwr-Zan went to war against him, defeated him and sent him to prison on the island; then he went to war to the land of the Sebasteia, who, with the help of the Ruz, went out against Kiwr-Zhan, and when the battle began, the Ruz put both wings of the Greek army to flight:
8:26 Իսկ թագաւորն ամենայն հետեւակ զաւրուն Հայաստանեաւքն անշարժ մնացեալ ի միջոցի ճակատուն, որ քաջապէս նահատակեալ գունդ հետեւակացն, որ սաղարքն ասին՝ առաջի թագաւորին պատառեալ զվահանափակն, որ ընդդէմ նոցա: Անդր թագաւորին ամենայն հեծելագունդ զաւրաւքն մտեալ եւ սուր ի գործ շահատակեալ՝ սրախողխող զնոսա առնելով եւ ցիր եւ ցան վայրացն տուեալ՝ ի հնազանդութիւն նուաճեաց զազգն Բուլղարաց:	8:26 The king with all the Armenian infantry remained motionless in the middle of the front. The detachment of infantry, called the “detachment of the Salarks”, showed miracles of courage; he cut through (the enemy ranks), who stood face to face with the king and marched against him under the cover of their shields, and, having given work to the sword, he put many in place, and dispersed the rest in different directions: and forced the Sebasteia people to submit:
8:27 Այս ԿիւռԺան բազում գործս արութեան ի մանկութենէ ցուցեալ զարմացուցանէր զբազումս, որ եւ ի թագաւորելն՝ ինքնակամ հնազանդեցան հարկատրութեամբ ազգն Տաճկաց ըստ հարաւոյ կուսէ եւ ազգն Սարմատացւոց, որ ըստ հիւսիսոյ, եւ ազգն Վրաց, որ ըստ արեւելից:	8:27 Kiwr-Zan, from a very young age, with his courageous exploits, amazed many; and therefore, when he reigned, voluntarily submitted to him, with the obligation to pay tribute, the Arabs from the south, the Sarmatians from the north, and the Iberians from the east: